Usuwamy przebarwienia skóry

Każdy z nas ma na ciele jakieś przebarwienia. Czasami przybierają one postać uroczych piegów, zazwyczaj jednak są niechcianymi brązowymi i postarzającymi plamkami.

1. Pigmentacja skóry
2. Najczęstsze przyczyny powstawania przebarwień skóry
3. Rodzaje przebarwień
4. Profilaktyka przebarwień skóry
5. Leczenie przebarwień
6. Zespół znamion dysplastycznych

Główną  przyczyną ich powstawania są promienie UV. Wystawiamy ciało na słońce, zapominając o jakiejkolwiek ochronie albo smarujemy się kremami z niskimi filtrami UV. Po powrocie z urlopu, kiedy opalenizna znika, na skórze zauważamy szpecące przebarwienia czyli widoczne gołym okiem, plamki lub plamy, ciemniejsze od otaczającej je zdrowej skóry.

Zmiany mogą pojawić się na czole, policzkach, nosie, dłoniach i dekolcie, rzadko na żuchwie. W skrajnej postaci, może dochodzić do przebarwień w formie pasów w środkowej części twarzy. Dotyczą 30% kobiet po trzydziestym roku życia i 90% po pięćdziesiątym. 

Pigmentacja skóry

Za kolor naszej skóry odpowiedzialna jest melanina wytwarzana przez melanocyty, znajdujące się w najgłębszej warstwie naskórka. Powstaje ona pod wpływem enzymu tyrozynazy i gromadzi się w melanosomach. Istnieją dwa typy melaniny: feomelanina, jaśniejsza, która nie potrafi skutecznie chronić skóry przed promieniami UV, oraz eumelanina, ciemniejsza i lepiej broniąca przed słońcem. Kolor naszej skóry zależy od rodzaju melaniny, ale również od wielkości melanosomów. Im są większe, tym karnacja jest ciemniejsza. Melanina ma przede wszystkim funkcje ochronne. Powstaje pod wpływem promieni UV, czynników hormonalnych i uwarunkowań genetycznych i ma zabezpieczać naszą skórę. Nie znaczy to jednak, że im jesteśmy bardziej opaleni, tym lepiej chronieni. W naszych melanocytach powstaje głównie feomelanina, zdolna przyjąć niewielką dawkę słońca. Bez odpowiedniej ochrony większa jego ilość powoduje poparzenia, rozwój wolnych rodników, uszkodzenie DNA i zaburzenia w procesie powstawania barwnika skóry, kończące się przebarwieniami.

Najczęstsze przyczyny powstawania przebarwień skóry

1) pod wpływem promieniowania słonecznego dochodzi do samoistnego pojawiania się przebarwień  o podłożu hormonalnym:
- ciąża,
- stosowanie doustnej antykoncepcji,
- stosowanie zastępczej terapii hormonalnej,
- okres menopauzy,
- inne kuracje hormonalne,
2) choroby wątroby,
3) niedoczynność nadnerczy,
4) nadczynność tarczycy,
5) działanie substancji fitotoksycznych lub fotoalergizujących, znajdujących się w lekach, kosmetykach, mydłach;

Rodzaje przebarwień

Piegi (ephelides) to liczne drobne (wielkości 1-5 mm), nieregularne, jasno - lub ciemnobrązowe plamki powstające pod wpływem światła słonecznego, dlatego najczęściej występują na skórze twarzy i kończyn górnych. Piegi pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, ok. 2. roku życia, potem stopniowo ich przybywa, a w starszym wieku ilość piegów zwykle maleje. Piegi są gładkie, nie wystają ponad poziom skóry. Przyczyną brązowego zabarwienia jest nadmiar melaniny, przy prawidłowej ilości melanocytów. Powstawanie piegów jest uwarunkowane genetycznie i dziedziczy się jako cecha autosomalna, dominująca. Piegi występują z jednakową częstością u kobiet i u mężczyzn, szczególnie często pojawiają się u osób o jasnej skórze i o jasnych lub rudych włosach. Pod wpływem światła słonecznego piegi stają się ciemniejsze i bardziej widoczne.

Melasma (ostuda, chloasma) jest jednym z najczęstszych przebarwień występujących głównie u kobiet. Pojawiają się najczęściej po 30. roku życia. Rola czynników powodujących schorzenie jest nie do końca wyjaśniona. Są to przebarwienia nieregularne, ostro ograniczone brązowe plamy bez oznak zapalenia, umiejscowione na twarzy (czoło, policzki, wargi górne). Symetria ognisk sprawia, że przybiera ona wygląd maskowaty. Najczęstsza jest forma objawowa, występująca w czasie ciąży, podczas stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Plamy soczewicowate starcze (letingines seniles) zostały nazwane tak z powodu swojego wyglądu zbliżonego do ziaren soczewicy. Są to okrągłe lub owalne, wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry, niewielkie plamki w kolorze od jasnego brązu do prawie czarnego. Tworzą się w miejscach nieosłoniętych przed działaniem promieniowania ultrafioletowego (również tego z solarium), głównie na twarzy, grzbietach dłoni i szyi, a także przedramionach i podudziach. Najczęściej pojawiają się między 30. a 50. rokiem życia. W miarę upływu czasu plamy te mogą się powiększać i przybierać coraz ciemniejsze zabarwienie.

Przebarwienia pozapalne mogą wystąpić w miejscach, gdzie wcześniej występowały zmiany trądzikowe, niektóre wysypki skórne (np. ospa wietrzna), oparzenia słoneczne, uczulenia oraz urazy.

Melanoza Riehla to siateczkowate przebarwienie na skroniach, policzkach i bocznych powierzchniach szyi z niezmienionym obszarem skóry pod brodą. Powodem, oprócz słońca, mogą być kosmetyki, substancje fotouczulające i niektóre pokarmy.

Odczyny fitotoksyczne - przyczyną ich powstania jest kontakt z substancją fotouczulającą, a następnie wystawienie skóry na słońce. Powodują je rośliny (np. koper, seler, dziurawiec, arcydzięgiel), olejek bergamotowy, leki (np. uspokajające, hormonalne, moczopędne, antybiotyki) oraz zioła.

Bardzo istotną grupą zaburzeń barwnikowych skóry są  przebarwienia polekowe. Stanowią około 10-20% wszystkich przypadków nabytych przebarwień skóry. Mogą być spowodowane przez leki o różnej budowie chemicznej i różnym działaniu farmakologicznym, np. tetracykliny (minocyklina, doksycyklina) czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (paracetamol, salicylany). Zmiany barwnikowe skóry mogą występować również w związku ze stosowaniem leków przeciwmalarycznych, leków cytotoksycznych (np. hydroksymocznik, fluorouracyl), leków psychotropowych (fenotiazyny, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne), leków kardiologicznych (amiodaron) i innych. Pacjenci niejednokrotnie stosują kilka leków równocześnie i wówczas ustalenie przyczyny zmiany zabarwienia skóry nie jest łatwe.

Profilaktyka przebarwień skóry

Podstawą  leczenia przebarwień jest skuteczna ochrona przeciwsłoneczna. Obejmuje ona ograniczenie ekspozycji na promieniowanie słoneczne w godzinach południowych, stosowaniu zewnętrznych preparatów chroniących przed UVB i UVA, noszeniem odzieży osłaniającej ciało.

Preparaty przeciwsłoneczne powinny zawierać filtry fizyczne bądź  mieszaninę filtrów chemicznych i fizycznych. Skuteczna ochrona przeciwsłoneczna powinna być stosowana w Polsce od kwietnia do końca września. Osoby pracujące przy oświetleniu jarzeniowym powinny stosować kremy z filtrami przez cały rok, niezależnie od pory roku.

Leczenie przebarwień

Wymienione schorzenia generalnie nie wymagają leczenia farmakologicznego, lecz z uwagi na defekt kosmetyczny są poddawane terapii odbarwiającej przy zastosowaniu różnych metod - profesjonalnych zabiegów kosmetycznych lub z zakresu kosmetologii, dermatologii estetycznej.

Leczenie powierzchniowe polega na stosowaniu środków wybielających. Najbardziej znany i używany już od 40 lat jest hydrochinon, w stężeniu od 1,5 do 8 procent. Wybiela przede wszystkim świeżo powstałe przebarwienia. Widocznych rezultatów można oczekiwać dopiero po kilku tygodniach. Efektem ubocznym bywa odbarwienie skóry wokół przebarwienia.

Skutecznie działają również retinoidy, np. kwas witaminy A, które nie powodują odbarwień skóry. Mechanizm działania polega na zaburzeniu wytwarzania melaniny. Leczenie retinoidami trwa do 3 miesięcy.

Od początku lat 80. wykorzystuje się także kwas azelainowy. Najczęściej w usuwaniu przebarwień pozapalnych i potrądzikowych. Jego stosowanie może powodować zaczerwienienie i pieczenie skóry.

Leczenie głębokie pomaga przy dużych zmianach barwnikowych. Popularne są  peelingi chemiczne (tzw. chemabrazja). Wykwalifikowana kosmetyczka albo lekarz dermatolog złuszcza naskórek za pomocą kwasu glikolowego, trójchlorooctowego (TCA) albo kojowego. Kwas glikolowy w wysokich stężeniach (50-70 proc.) zmniejsza nadmierną pigmentację naskórka i pobudza rozwój normalnych, nieuszkodzonych komórek. Coraz popularniejsze są peelingi wykonywane jednocześnie kilkoma preparatami: kwasem glikolowym, TCA i kojowym. Zmniejsza to ryzyko podrażnienia skóry i poprawia skuteczność zabiegu. Dzięki temu nie trzeba potem zostawać w domu przez kilka dni. Najlepsze rezultaty osiąga się, smarując się rano i wieczorem kremem wybielającym i poddając się coraz silniejszym zabiegom chemabrazji w gabinecie.

Mikrodermabrazja to mechaniczne usuwanie warstwy rogowej naskórka za pomocą tarcz ściernych. Zabieg wykonasz u dermatologa.

Przy plamach soczewicowatych pomaga krioterapia. Zmiany na skórze niszczone są przez punktowe zamrażanie lub natrysk ciekłym azotem, a następnie wycinane. Jest to skuteczne, ale następstwem bywają blizny. Zabieg wykonuje lekarz.

Zabiegi laserowe - światło lasera wybiórczo pochłaniane jest przez melaninę, podgrzewa komórki zawierające barwnik powodując ich zniszczenie.

Peeling kawitacyjny- wykonywany jest przy pomocy ultradźwięków, które w połączeniu z płynną warstwą na zwilżonej skórze wywołują zjawisko kawitacji, w wyniku której nastąpuje rozbicie komórek warstwy rogowej. Zabieg likwiduje płytkie przebarwienia i należy wykonać w 6-8 seriach co okolo 10 dni. Zabieg jest bezbolesny i można wykonać go o każdej porze roku.

Peeling azjatycki - znany także jako green peeling. Zabieg polega na średnio-głębokim złuszczaniu skóry, przy pomocy preparatu mineralno- ziołowego, przy jednoczesnym wykonywaniu odpowiedniego ucisku. W czasie zabiegu można odczuwać dyskomfort, zabieg może być nieprzyjemny.

Zespół znamion dysplastycznych

Od opisanych powyżej zaburzeń barwnikowych należy odróżnić  znamiona dysplatyczne (zespół znamion dysplastycznych) ze względu na odmienne postępowanie profilaktyczne i lecznicze. W przeciwieństwie do znamion zwykłych, są one liczne i większe (5-15 mm), mają nieregularne obrysy i niejednolite zabarwienie, mogą być płaskie lub nierównomiernie wyniosłe. Są zlokalizowane głównie na skórze owłosionej głowy. Ze znamienia dysplastycznego może rozwinąć się czerniak złośliwy. Osoby z tym rodzajem znamion muszą być objęte regularną kontrolą dermatologiczną i poinformowane o konieczności zgłoszenia się do lekarza w przypadku zauważenia jakichkolwiek zmian w obrębie znamienia lub wokół niego. Opalanie się jest bezwzględnie przeciwwskazane.

Czerniak może się wywodzić z plamy soczewicowatej złośliwej, tj. o nieregularnym kształcie i nierównomiernym rozmieszczeniu barwnika (Lentigo maligna melanoma). Objawem zezłośliwienia są wyczuwalne guzki w obrębie plamy. Ten typ czerniaka częściej występuje u osób w starszym wieku i lokalizuje się głównie w obrębie skóry odsłoniętej. Z plam soczewicowatych wywodzi się również czerniak umiejscowiony na kończynach dolnych (Melanoma acro-lentiginosum).

Inny typ czerniaka – czerniak szerzący się powierzchownie (Superficial spreading melanoma) rozwija się zazwyczaj ze znamion barwnikowych i występuje w 60-70% przypadków. Również czerniak guzkowy (Nodular melanoma) może się rozwijać ze znamion barwnikowych.

Artykuł jest pracą przeglądową. Literatura źródłowa, na podstawie której opracowano powyższą publikację dostępna jest u autora.