Sumatryptan, Sumatriptanum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o sumatryptanie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1992
- Substancje aktywne
-
sumatryptan
- Działanie sumatryptanu
-
powoduje selektywny skurcz lub rozkurcz naczyń, przeciwbólowe (bez opioidów), przeciwmigrenowe
- Postacie sumatryptanu
-
aerozol do nosa, roztwór do wstrzykiwań, tabletki
- Układy narządowe
-
układ nerwowy i narządy zmysłów, układ krwionośny (sercowo-naczyniowy)
- Specjalności medyczne
-
Choroby wewnętrzne, Neurologia
- Rys historyczny sumatryptanu
-
Sumatryptan został wynaleziony w wyniku prowadzonych wieloletnich badań eksperymentalnych nad zidentyfikowaniem alternatywnych metod leczenia migreny. Zespół badawczy, któremu przewodniczył profesor Patrick Humphrey, szukał takich substancji, które działając na receptory poza obrębem układu krwionośnego czaszki, pomogą w terapii tego schorzenia. Sumatryptan po raz pierwszy został zsyntetyzowany w roku 1984, a jego działanie zauważono na wyizolowanej żyle odpiszczelowej psa – substancja wywołała silny skurcz naczynia krwionośnego. Ten efekt zapoczątkował długotrwały proces wdrażania tej substancji w kolejne etapy badań, kończąc na wprowadzeniu sumatryptanu do stosowania w lecznictwie. W roku 1992 substancja ta została wprowadzona do lekospisu w Stanach Zjednoczonych.
- Wzór sumaryczny sumatryptanu
-
C14H21N3O2S
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające sumatryptan
- Wskazania do stosowania sumatryptanu
- Dawkowanie sumatryptanu
- Przeciwskazania do stosowania sumatryptanu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania sumatryptanu
- Przeciwwskazania sumatryptanu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje sumatryptanu z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje sumatryptanu z alkoholem
- Wpływ sumatryptanu na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ sumatryptanu na ciążę
- Wpływ sumatryptanu na laktację
- Wpływ sumatryptanu na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania sumatryptanu
- Mechanizm działania sumatryptanu
- Wchłanianie sumatryptanu
- Dystrybucja sumatryptanu
- Metabolizm sumatryptanu
- Wydalanie sumatryptanu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające sumatryptan
Wskazania do stosowania sumatryptanu
Mechanizm powstawania migreny nie został jeszcze szczegółowo sprecyzowany. Zostało postawionych kilka tez, które na przełomie dziesięcioleci zostały poparte w terapii bólów migrenowych. Według jednej z nich wspomniane bóle głowy są następstwem przemijającego, patologicznego rozszerzania się naczyń krwionośnych w obrębie czaszki. Sumatryptan kurcząc te naczynia krwionośne, przynosi tym samym efekt zmniejszający owe dolegliwości.
Wskazaniem do zastosowania sumatryptanu jest doraźne leczenie migrenowych bólów głowy (zarówno tych występujących z aurą jak i bez). Nie jest to jednak substancja stosowana profilaktycznie w celu zapobiegania pojawienia się tej przykrej dolegliwości. Lek podaje się możliwie jak najszybciej, ale dopiero po zidentyfikowaniu migreny.
Dawkowanie sumatryptanu
Zaleca się przyjęcie pierwszej dawki leku tuż po wystąpieniu pierwszych objawów migreny, jednak późniejsze zażycie sumatryptanu nie wpływa na siłę jego działania (nie zmniejsza skuteczności). Nie należy przyjmować większych dawek niż zalecane.
Sumatryptan zazwyczaj występuje w postaci tabletkach podawanych doustnie. Maksymalna dawka dobowa to 300 mg.
Niestety doustna droga podania leku nie sprawdza się u chorych, którym towarzyszą nudności czy wymioty. Dlatego też alternatywną drogą podania sumatryptanu jest jego zaaplikowanie donosowe w postaci aerozolu. Aerozol donosowy można zastosować do dwóch razy na dobę, przy czym drugi raz lek można zastosować dopiero po dwóch godzinach od momentu podania pierwszej dawki.
Sumatryptan można również podawać podskórnie za pomocą automatycznych wstrzykiwaczy. Zazwyczaj stosuje się jedno wstrzykniecie na dobę. Wstrzykniecie można podać do dwóch razy na dobę (zachowując co najmniej godzinny odstęp), ale tylko wtedy gdy pierwsze podanie były skuteczne, czyli w przypadku nawrotów objawów. Jeśli pierwsze zastosowanie leku nie zniosło objawów migreny – nie podaje się drugiej dawki (nie będzie ona skuteczna). Zaleca się wtedy leczenie niesteroidowymi lekami przeciwbólowymi.
Nie zaleca się podawania sumatryptanu dzieciom i młodzieży do lat 17 oraz grupie osób starszych po 65 roku życia, ze względu na brak badań klinicznych obejmujących te grupy wiekowe.
U pacjentów z niewydolnością wątroby należy rozważyć podawanie małych dawek sumatryptanu (od 25 do 50 mg).
Osobom, które miały stwierdzony obniżony próg drgawkowy lub epizody drgawek, należy ze szczególną ostrożnością podawać sumatryptan, ze względu na możliwość występowania drgawek po jego zażyciu.
Przeciwskazania do stosowania sumatryptanu
Przeciwwskazaniem do zastosowania sumatryptanu jest nadwrażliwość na tę substancję czynną.
Drugą ważną grupą przeciwwskazań jest historia epizodów sercowo-krążeniowch, mianowicie: choroby serca, zawał, udar (inaczej zwany wylewem krwi do mózgu), dławica Prizmentala, dławica piersiowa, problemy z krążeniem w obrębie dłoni i stóp, przemijające zaburzenia dopływu krwi do mózg, które spowodowały zmiany w krążeniu lub nie spowodowały żadnych objawów, duszność, ucisk w klatce piersiowej, nadciśnienie. Ogólnie nie zaleca się ordynowania leku bez uprzednio ustalonej oceny układu sercowo–naczyniowego u osób, które są w grupie ryzyka choroby niedokrwiennej serca, na przykład nałogowych palaczy (również tych stosujących hormonalną terapię zastępczą), kobiet po menopauzie oraz mężczyzn po 40-stce.
Od strony metabolicznej również wymienianych jest kilka przeciwwskazań, a w szczególności ciężkie zaburzenia funkcji wątrobowych oraz przy niewydolności nerek, czyli schorzeń, które wpływają na wchłanianie, metabolizm oraz wydalanie substancji leczniczej.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania sumatryptanu
Sumatryptan należy ordynować tylko pacjentom ze stwierdzoną przez specjalistę migreną. Nie należy podawać chorym z rozpoznaną migreną okoporaźną, podstawną oraz hemiplegiczną.
Również ludzie z grupy ryzyka choroby niedokrwiennej serca są wykluczeni z terapii sumatryptanem. Jeśli po podaniu leku pojawi się ucisk w klatce piersiowej i gardle oraz przemijający ból, jest to objaw, po którym powinno się odstawić lek i przeprowadzić odpowiednie badania w kierunku chorób sercowo-naczyniowych.
U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaleca się szczególną ostrożność ze względu na pojawiające się, po zażyciu leku, przemijające skoki ciśnienia.
Także chorzy z chorobami wątroby i nerek są szczególną grupą pacjentów, ponieważ współistniejące choroby mogą wpłynąć na metabolizm, dystrybucję i wydalanie leku i jego metabolitów.
Należy zachować szczególną ostrożność u chorych z przebytymi drgawkami lub ze stwierdzonym obniżonym progiem drgawkowym.
Liczne źródła donoszą, że osoby uczulone na sulfonamidy również powinny zachować ostrożność podczas terapii sumatryptanem, ponieważ zaobserwowano u takowych reakcje anafilaktyczne, a nawet wstrząs anafilaktyczny po podaniu leku. Mechanizm tego zjawiska nie został wytłumaczony.
Pacjenci, którzy klinicznie zostali zakwalifikowani do terapii sumatryptanem i lekami z grupy SSRI/SNRI powinni być szczególnie obserwowani, ze względu na możliwość wystąpienia zespołu serotoninowego przy stosowaniu takiego połączenia leków.
Przeciwwskazania sumatryptanu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Interakcje sumatryptanu z ergotaminą nie są do końca wyjaśnione, jednakże rozpatrując mechanizmy działania obydwu substancji, możliwym jest pojawienie się silnego skurczu naczyń wieńcowych, co w konsekwencji mogłoby być zagrożeniem dla życia.
Metysergid, będący silnym, kompetencyjnym antagonistą receptorów serotoninergicznych, może nasilić działanie zwężające naczynia krwionośne sumatryptanu.
Nie należy przyjmować sumatryptanu łącznie z inhibitorami monoaminooksydazy (MAO, np. moklobemid, selegilina).
Jednoczesne stosowanie sumatryptanu z:
- lekami z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI);
- innymi tryptanami;
- selektywnymi inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI);
- litem;
może wywołać zespół objawów zwany zespołem serotoninergicznym.
Interakcje sumatryptanu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Almotryptan (Almotriptan) | tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1 |
Eletryptan (Eletriptan) | tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1 |
Ergotamina (Ergotamine) | alkaloidy sporyszu |
Frowatryptan (Frovatriptan) | tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1 |
Naratryptan (Naratriptan) | tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1 |
Ryzatryptan (Rizatriptan) | tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1 |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Moklobemid (Moclobemide) | IMAO - inhibitory monoaminooksydazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dekstrometorfan (Dextromethorphan) | substancje przeciwkaszlowe działające ośrodkowo |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Selegilina (Selegiline) | IMAO - inhibitory monoaminooksydazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Tramadol | agoniści receptora opioidowego |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Citalopram (Citalopram) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Citalopram (Citalopram) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Duloksetyna (Duloxetine) | SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory |
Escitalopram (Escitalopram) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Fluoksetyna (Fluoxetine) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Fluwoksamina (Fluvoxamine) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Paroksetyna (Paroxetine) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Sertralina (Sertraline) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Wenlafaksyna (Venlafaxine) | SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory |
Węglan litu (Lithium carbonate) | neuroleptyki atypowe |
Interakcje sumatryptanu z alkoholem
Należy unikać nadużywania oraz przewlekłego picia alkoholu etylowego podczas terapii sumatryptanem. Może on powodować zwiększenie ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego oraz owrzodzenia w połączeniu z lekiem.
Wpływ sumatryptanu na prowadzenie pojazdów
Do tej pory nie przeprowadzono badań, które opisywałyby wpływ sumatryptanu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania maszyn. Senność, będąca skutkiem samej migreny lub leczenia sumatryptanem, może mieć wpływ na powyższą kwestię.
Inne rodzaje interakcji
Naukowe źródła donoszą o liczniejszym i silniejszym występowaniu działań niepożądanych przy równoczesnym stosowaniu sumatryptanu z preparatami z dziurawcem.
Wpływ sumatryptanu na ciążę
Dotychczasowe badania wskazują, że stosowanie leku w pierwszym trymestrze nie przyczynia się do rozwoju wczesnych wad rozwojowych u płodu. Natomiast dane na temat drugiego i trzeciego trymestru są znikome. Większość badań przeprowadzono na zwierzętach. Udowodniono, że sumatryptan nie ma bezpośredniego działania teratogennego na dziecko w okresie okołoporodowym oraz poporodowym. Jednakże badania na królikach donoszą, że opisywana substancja czynna może mieć wpływ na przeżywalność zarodków.
Podanie sumatryptanu powinno być poprzedzone oceną korzyści dla matki, nad potencjalnym zagrożeniem dla dziecka.
Wpływ sumatryptanu na laktację
Wykazano, że sumatryptan podany podskórnie przenika do mleka matki, przez co może stać się zagrożeniem dla dziecka. Po dwunastu godzinach od zażycia dawki leku, można ponownie podać dziecku mleko matki, pamiętając, że ściągnięty w tym czasie pokarm należy odrzucić.
Biorąc pod uwagę liczne badania, które potwierdzają jego niską biodostępność, liczne środowiska naukowe potwierdziły, że stosowanie sumatryptanu w okresie karmienia piersią jest bezpieczne.
Decyzję o stosowaniu należy rozważyć podczas konsultacji z lekarzem.
Wpływ sumatryptanu na płodność
Badania płodności zostały przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych na szczurach. Po podaniu per os szczurom 100 mg sumatryptanu zauważono zmniejszenie możliwości do inseminacji. Efektu takiego nie zauważono po podaniu leku podskórnie.
Skutki uboczne
- uczucie gorąca
- uczucie ucisku w klatce piersiowej
- zawroty głowy
- wymioty
- ból mięśni
- senność
- wzrost ciśnienia krwi
- parestezje
- nudności
- Niedoczulica
- uczucie zmęczenia
- nagłe zaczerwienienie skóry twarzy
- duszność
- Choroba Raynauda
- bradykardia
- napady drgawkowe
- ból stawów
- zawał serca
- nadmierne pocenie się
- oczopląs
- zaburzenia rytmu serca
- biegunka
- tachykardia
- reakcje anafilaktyczne
- niedociśnienie tętnicze
- lęk
- kołatanie serca
- dystonia
- dusznica bolesna
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
83% pacjentów po podaniu podskórnym deklaruje co najmniej jedno działanie niepożądane. Najczęściej wymienianymi są: pieczenie i ból w miejscu wkłucia.
Po podaniu donosowym notuje się najczęściej gorzki posmak, lekkie, przemijające podrażnienie lub uczucie pieczenia w nosie lub w gardle, krwawienie z nosa.
Objawy przedawkowania sumatryptanu
Przy przedawkowaniu sumatryptanu występowały takie objawy jak działania niepożądane leku.
Do najczęściej występujących działań niepożądanych należą:
- uczucie lęku, mrowienie, drętwienie, odczucia gorąca lub zimna;
- zawroty głowy, senność, uczucie osłabienia lub zmęczenia;
- nudności, wymioty;
- duszność;
- uczucie ucisku (może dotyczyć dowolnej części ciała), ból mięśni;
- wzrost ciśnienia, zaczerwienie.
Mechanizm działania sumatryptanu
Mechanizm działania sumatryptanu nie jest do końca wyjaśniony (podobnie jak mechanizm pojawiania się migrenowego bólu głowy). W wyniku wieloletnich badań wysunięto dwie hipotezy tłumaczące działanie leku.
Pierwsza opiera się na obecności receptorów 5-HT1B/1D (5-hydroksytryptaminy-1d) zlokalizowanych głównie w naczyniach krwionośnych znajdujących się wewnątrz czaszki. Stymulacja receptorów przez sumatryptan prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych wewnątrzczaszkowych, co przekłada się na przekierowanie krwi na właściwe tory. Rozszerzenie naczyń mózgowych jest jedną z domniemanych przyczyn migreny – w takim przypadku ich zwężenie przez sumatryptan powinno mieć efekt leczniczy.
Alternatywną hipotezą jest teoria opierająca się na przekaźnictwie neuroprzekaźników. Sumatryptan, będący agonistą receptorów 5-HT1, blokuje uwalnianie prozapalnych neuropeptydów z zakończeń neuronów w obszarze okołonaczyniowym.
Wchłanianie sumatryptanu
Podanie podskórne wywołuje szczytowe stężenie sumatryptanu w osoczu po około 12 minutach, a maksymalne stężenie w osoczu po 25 minutach.
Po podaniu preparatu donosowego z sumatryptanem działanie obserwuje się po 15 minutach, natomiast maksymalne stężenie w osoczu po 1–1,5 godziny. Wchłanianie może być upośledzone u pacjentów z zapaleniem zatok lub z nieżytem nosa.
Sumatryptan przyjęty doustnie zaczyna działać po około 30 minutach. Lek jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego. Biodostępność wynosi około 14%.
Dystrybucja sumatryptanu
Sumatryptan w niewielkim stopniu wiąże się z białkami, tj. od 14–21 %. Średnia objętość jego dystrybucji wynosi około 170 l.
Metabolizm sumatryptanu
Sumatryptan jest metabolizowany głównie przy udziale monoaminooksydazy A. Głównym metabolitem jest analog kwasu indolooctowego.
Wydalanie sumatryptanu
Połowiczy okres półtrwania sumatryptanu wynosi, bez względu na drogę podania leku, wynosi około 2 godzin. Główny metabolit – analog kwasu indolooctowego wydalany jest z moczem, gdzie występuje w postaci glukuronianów oraz wolnego kwasu. Zauważono, że metabolity sumatryptanu nie wykazują działania na receptory 5-HT1 oraz 5-HT2. Inne metabolity nie zostały oznaczone. Średni klirens nerkowy osocza wynosi około 260 l/min.