Tenofowir, Tenofovirum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o tenofowirze
- Rok wprowadzenia na rynek
-
2009
- Substancje aktywne
-
dizoproksyl tenofowiru, tenofowir
- Działanie tenofowiru
-
przeciwwirusowe
- Postacie tenofowiru
-
tabletki powlekane
- Układy narządowe
-
układ immunologiczny (odpornościowy)
- Specjalności medyczne
-
Immunologia kliniczna
- Rys historyczny tenofowiru
-
Aktywność antywirusową tenofowiru odkryto po raz pierwszy w 1993 roku. Substancja została wprowadzona do użytku w 2009 roku przez podmiot odpowiedzialny HETERO DRUGS LTD w dwóch postaciach: dizoproksyl tenofowiru oraz alafenamid tenofowiru.
- Wzór sumaryczny tenofowiru
-
C9H14N5O4P
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające tenofowir
- Wskazania do stosowania tenofowiru
- Dawkowanie tenofowiru
- Przeciwskazania do stosowania tenofowiru
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania tenofowiru
- Przeciwwskazania tenofowiru do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje tenofowiru z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje tenofowiru z pożywieniem
- Wpływ tenofowiru na prowadzenie pojazdów
- Wpływ tenofowiru na ciążę
- Wpływ tenofowiru na laktację
- Wpływ tenofowiru na płodność
- Skutki uboczne
- Objawy przedawkowania tenofowiru
- Mechanizm działania tenofowiru
- Wchłanianie tenofowiru
- Dystrybucja tenofowiru
- Metabolizm tenofowiru
- Wydalanie tenofowiru
Wskazania do stosowania tenofowiru
Tenofowir jest substancją przeciwwirusową stosowaną w terapii skojarzonej z innymi substancjami przeciwretrowirusowymi dorosłych pacjentów zakażonych wirusem HIV-1. Tenofowir stosuje się również w przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B).
Dawkowanie tenofowiru
Tenofowir stosowany jest doustnie podczas posiłku, pod ścisłą kontrolą lekarza doświadczonego w terapii zakażeń HIV oraz w leczeniu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B.
Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, schorzeń towarzyszących, wieku, czynności nerek itp.
Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 245–300 mg.
Przeciwskazania do stosowania tenofowiru
Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na tenofowir, ciężka niewydolność nerek, konieczność hemodializy.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania tenofowiru
Możliwe jest zastosowanie tenofowiru w terapii zakażenia HIV-1 młodzieży w wieku 12-18 lat z opornością na NRTI lub z toksycznością, które uniemożliwiają stosowanie leków pierwszego rzutu.
Tenofowir stosowany jest w terapii zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (WZW typu B) u dorosłych pacjentów z:
- wyrównaną, a także niewyrównaną czynnością wątroby,
- objawami czynnej replikacji wirusa,
- trwale zwiększoną aktywnością aminotransferazy alaninowej (AlAT) w surowicy,
- czynnym stanem zapalnym oraz zwłóknieniem w badaniu histologicznym,
- potwierdzoną obecnością opornego na leczenie lamiwudyną wirusa zapalenia wątroby typu B.
Tenofowir stosowany jest w terapii zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (WZW typu B) u pacjentów w wieku 12-18 lat z wyrównaną czynnością wątroby i z objawami aktywnej choroby immunologicznej, podwyższoną aktywnością AlAT w surowicy oraz czynnym stanem zapalnym i zwłóknieniem w badaniu histologicznym.
Pacjenci stosujący tenofowir wymagają regularnego badania czynności nerek oraz klirensu kreatyniny podczas terapii. Substancja może prowadzić do działań niepożądanych układu moczowego takich jak: niewydolność nerek, zaburzenie funkcjonowania nerek, hipofosfatemia, zespół Fanconi’ego, hiperkreatyninemia.
Tenofowir wydalany jest wraz z moczem przez nerki, dlatego w przypadku pacjentów z zaburzoną czynnością nerek wzrasta narażenie na działanie substancji.
Stosując tenofowir równocześnie z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi lub substancjami nefrotoksycznymi należy zachować szczególną ostrożność oraz kontrolować czynność nerek.
Terapia tenofowirem pacjentów z HBV powinna zostać poprzedzona badaniem na przeciwciała wirusa HIV, ze względu na ryzyko rozwoju oporności HIV.
Stosując tenofowir w terapii HIV-1 istnieje niewielkie ryzyko transmisji wirusa drogą płciową. Należy stosować skuteczne metody antykoncepcji barierowej w celu uniknięcia ewentualnego przenoszenia zakażenia.
Pacjenci z marskością wątroby stosujący tenofowir wymagają szczególnej uwagi podczas leczenia, ze względu na zwiększone ryzyko dekompensacji.
Terapia tenofowirem może prowadzić do zwiększenia masy ciała, podwyższenia stężenia lipidów oraz glukozy we krwi. Należ regularnie monitorować wielkość tych parametrów.
W przypadku pacjentek ciężarnych przyjmujących tenofowir, ze względu na potencjalne ryzyko uszkodzenia mitochondriów, należy kontrolować stan kliniczny i wyniki badań laboratoryjnych dzieci narażonych w okresie życia płodowego na działanie analogów nukleozydów i nukleotydów (nawet jeśli nie wykryto u nich HIV). W sytuacji wystąpienia u nich objawów wskazujących na zaburzenia czynności mitochondriów, należy przeprowadzić dokładne badania w celu określenia tych zaburzeń.
Podczas terapii skojarzonej tenofowiru z lamiwudyną i abakawirem lub lamiwudyną i didanozyną odnotowano wysoki odsetek niepowodzenia terapii przeciwretrowirusowej oraz występowanie lekooporności.
Pacjenci stosujący tenofowir z powodu HIV powinni zostać poinformowani o możliwości zmniejszenia gęstość kości. W takim przypadku należy przeprowadzić odpowiednie badania.
W przypadku pacjentów z zaawansowaną postacią HIV, po długotrwałej terapii przeciwretrowirusowemu odnotowano przypadki martwicy kości
Przeciwwskazania tenofowiru do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Tenofowiru nie należy stosować jednocześnie z innymi produktami zawierającymi tenofowir dizoproksylu lub alafenamid tenofowiru. Przeciwwskazane jest przyjmowanie tenofowiru z adefowirem dipiwoksylu, dydanozyną, substancjami o działaniu toksycznym dla nerek (np. aminoglikozydy, amfoterycyna B, foskarnet, gancyklowir, pentamidyna, wankomycyna, cydofowir, interleukina-2).
Interakcje tenofowiru z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klofarabina (Clofarabine) | antymetabolity, analogi puryn |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Atazanawir (Atazanavir) | inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy |
Nintedanib (Nintedanib) | inhibitory kinazy białkowej |
Symeprewir (Simeprevir) | substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Brentuksymabu wedotin (Brentuximab vedotin) | przeciwciała monoklonalne - przeciwnowotworowe i immunosupresyjne |
Elbaswir (Elbasvir) | substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV |
Pramipeksol (Pramipexole) | agoniści receptorów dopaminowych |
Raltegrawir (Raltegravir) | inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy |
Sakubitryl (Sacubitril) | inhibitory neprylizyny |
Telbiwudyna (Telbivudine) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Walsartan (Valsartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Brygatynib (Brigatinib) | inhibitory kinazy białkowej |
Acyklowir (Acyclovir) | przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Adefowir (Adefovir) | przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy |
Celekoksyb (Celecoxibum) | NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby |
Deksibuprofen (Dexibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Deksketoprofen (Dexketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Gancyklowir (Ganciclovir) | przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy |
Ibuprofen (Ibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Indometacyna (Indomethacin) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Ketoprofen (Ketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Kolistyna (kolistymetat sodowy) (Colistin) | antybiotyki polipeptydowe |
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Mesalazyna (Mesalazine) | pochodne kwasu aminosalicylowego |
Naproksen (Naproxen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Nimesulid (Nimesulide) | NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1 |
Piroksykam (Piroxicam) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Diklofenak (Diclofenac) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Daklataswir (Daclatasvir) | substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV |
Darunawir (Darunavir) | inhibitory proteazy HIV |
Rytonawir (Ritonavir) | inhibitory proteazy HIV |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Abakawir (Abacavir) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Interakcje tenofowiru z pożywieniem
Przyjmowanie tenofowiru z pożywieniem zwiększa jego biodostępność (ilość substancji w krwioobiegu). Zalecane jest stosowanie substancji jednocześnie z posiłkiem, w szczególności bogatym w tłuszcze.
Wpływ tenofowiru na prowadzenie pojazdów
Nie przeprowadzono wystraczających badań klinicznych dotyczących wpływu przyjmowania tenofowiru na zdolność obsługi maszyn oraz prowadzenia pojazdów. Podczas terapii mogą wystąpić objawy niepożądane takie jak zawroty głowy, które mogą wpływać na zdolność wykonywania tych czynności.
Wpływ tenofowiru na ciążę
Badania kliniczne nie wykazały aby terapia tenofowirem wywoływała wady rozwojowe płodu lub miała efekt toksyczny na jego rozwój. Wykazano korzystny wpływ przyjmowania tenofowiru w czasie 3 trymestru ciąży na zmniejszenie ryzyka przenoszenia się HBV z matki na dziecko.
Wpływ tenofowiru na laktację
Karmienie piersią podczas terapii tenofowirem nie jest zalecane.
Wpływ tenofowiru na płodność
Badania na organizmach zwierzęcych nie wykazały szkodliwego wpływu przyjmowania tenofowiru na płodność. Brak wystarczających danych dotyczących wpływu substancji na zdolności reprodukcyjne u ludzi.
Skutki uboczne
- biegunka
- hipofosfatemia
- zawroty głowy
- wysypka
- wymioty
- nudności
- astenia
- rozdęcie brzucha
- wzdęcia
- zwiększenie aktywności aminotransferaz
- zmęczenie
- bóle głowy
- ból brzucha
- zespół Fanconi’ego
- hipokaliemia
- rabdomioliza
- zaburzenia czynności kanalika bliższego
- zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi
- zapalenie trzustki
- osłabienie mięśni
- rozmiękanie kości
- ostra martwica kanalików nerkowych
- stłuszczenie wątroby
- moczówka prosta
- kwasica mleczanowa
- zapalenie nerek
- ciężkie zapalenie wątroby
- ostre śródmiąższowe zapalenie nerek
- niewydolność nerek
- ostra niewydolność nerek
- obrzęk naczynioruchowy
- miopatia
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Objawy przedawkowania tenofowiru
W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki tenofowiru należy obserwować pacjenta pod kątem wystąpienia objawów zatrucia organizmu.
Mechanizm działania tenofowiru
Tenofowir aktywowany jest w procesie fosforylacji do acyklicznego fosfonianu nukleozydu. Działanie antywirusowe polega na hamowaniu polimerazy w cząsteczce wirusa terminując jego syntezę i replikację (namnażanie). Ze względu na słaby stopień wchłaniania (niska biodostępność), tenofowir stosowany jest w formie proleków: tenofowiru dizoproksylu oraz tenofowiru alafenamidu.
Wchłanianie tenofowiru
Tenofowir bardzo słabo wchłania się z przewodu pokarmowego. Forma proleku - tenofowir dizoproksylu ulega szybkiemu wchłonięciu po podaniu doustnym, a następnie przemianie do tenofowiru. Biodostępność substancji zwiększa się o 40% po przyjęciu z posiłkiem wysokotłuszczowym. Stężenie maksymalne substancji osiągane jest po 36-84 minutach w stanie głodu oraz po 96-144 minutach po przyjęciu tenofowiru z posiłkiem.
Dystrybucja tenofowiru
Tenofowir wiąże się z białkami osocza w 7%. Najwyższe stężenie substancja osiąga w nerkach, wątrobie oraz treści jelitowej.
Metabolizm tenofowiru
Tenofowir ulega metabolizmowi w hepatocytach (komórki wątroby) do aktywnego metabolitu - bifosforanu tenofowiru.
Wydalanie tenofowiru
Tenofowir usuwany jest wraz z moczem przez nerki w procesie przesączania oraz aktywnego transportu kanalikowego. Czas półtrwania substancji wynosi od 12 do 18 godzin.