Atowakwon, Atovaquonum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o atowakwonie

Rok wprowadzenia na rynek
1992
Substancje aktywne
Atowakwon
Działanie atowakwonu
przeciwgrzybicze, przeciwmalaryczne (przeciwzimnicze)
Postacie atowakwonu
tabletki powlekane
Układy narządowe
układ oddechowy, układ pokarmowy (trawienny)
Specjalności medyczne
Choroby zakaźne i pasożytnicze
Rys historyczny atowakwonu

Atowakwon jest związkiem o działaniu przeciwmalarycznym i przeciwgrzybiczym. Substancja czynna jest pochodną ubichinonu. Lek został wprowadzony do obrotu w 1992 roku w Stanach Zjednoczonych i był początkowo stosowany jako pojedyncza substancja, głównie w leczeniu pneumocystozowego zapalenia płuc. Następnie, w roku 2000 Amerykańska Agencja Żywności i Leków dopuściła atowakwon w połączeniu z proguanilem w leczeniu malarii.

Wzór sumaryczny atowakwonu

C22H19ClO3

Spis treści

Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające atowakwon

Wskazania do stosowania atowakwonu

Atowakwon jest zalecany jako środek pierwotniakobójczy podczas zwalczania zarodźca sierpowatego – Plasmodium falciparum
Ze względu na swoje właściwości, preparaty zawierające atowakwon są rekomendowane w leczeniu ostrej, niepowikłanej malarii wywołanej przez zarodźca sierpowatego oraz jako środek o działaniu profilaktycznym w zapobieganiu malarii u osób dorosłych i dzieci o wadzę przekraczającej 11 kg.

W Stanach Zjednoczonych atowakwon został również dopuszczony w leczeniu pneumocystozowego zapalenia płuc, w przypadku pacjentów nietolerujących połączenia trimetoprimu z sulfametoksazolem.

Produkty zawierające atowakwon są zalecane w leczeniu i profilaktyce malarii wywoływanej przez P. falciparum ponieważ jest to gatunek oporny na działanie wielu innych leków przeciwmalarycznych. Przed stosowaniem leku zalecane jest zapoznanie się z wytycznymi dotyczącymi zwalczania malarii opisanymi przez WHO.

Dawkowanie atowakwonu

Podczas leczenia malarii wywołanej przez P. falciparum dawka dobowa atowakwonu jest zależna od masy ciała pacjenta i wynosi od 250 mg do 1000 mg substancji czynnej na dobę. Dawka jest zwykle przyjmowana jednorazowo, a lek należy przyjmować przez 3 kolejne dni.

Podczas leczenia profilaktycznego, zaleca się stosowanie 250 mg substancji czynnej na dobę. 
Ważne jest, aby profilaktyczne podawanie leku rozpocząć dwa dni przed znalezieniem się w obszarze narażenia na malarię. Lek należy przyjmować przez cały okres pobytu oraz kontynuować przyjmowanie go przez tydzień po opuszczeniu obszaru endemicznego.

Należy pamiętać aby preparaty złożone, zawierające w swoim składzie atowakwon były przyjmowane z posiłkiem, który zwiększa wchłanianie substancji czynnej zapewniając optymalne działanie leku.

Przeciwskazania do stosowania atowakwonu

Stosowanie atowakwonu jest przeciwwskazane w przypadku wystąpienia nadwrażliwości na tę substancję czynną. Ze względu na występowanie atowakwonu w połączeniu z proguanilem należy wziąć pod uwagę reakcje alergiczne dotyczące obu substancji czynnych. Ponadto, leku nie należy stosować w leczeniu malarii u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania atowakwonu

Preparaty lecznicze zawierające atowakwon mogą spowodować wystąpienie reakcji anafilaktycznej, która stanowi zagrożenie dla zdrowia pacjentów. W przypadku wystąpienia nadwrażliwości leczenie należy przerwać. 

Atowakwon z proguanilem nie działa na uśpione formy Plasmodium vivax oraz Plasmodium ovale. W związku z tym podczas zarażenia tym formami zarodźca zaleca się stosowanie innego leku przeciwmalarycznego o potwierdzonej skuteczności w zwalczaniu tych gatunków pierwotniaka. Brak informacji odnośnie skuteczności atowakwonu w zwalczaniu ciężkich i powikłanych postaci malarii. 

W przypadku braku skuteczności leczenia profilaktycznego lub nawracających zakażeń wywołanych przez P. falciparum zaleca się stosowanie innego leku przeciwmalarycznego ze względu na potencjalną nieskuteczność atowakwonu. 

U pacjentów cierpiących na ciężką biegunkę oraz wymioty charakterystyczne dla ostrej fazy malarii zaleca się stosowanie innych leków przeciwmalarycznych. W przypadku stosowania preparatów zawierających atowakwon w tej grupie pacjentów wskazane jest monitorowanie ilości pasożytów we krwi. Biegunka nie wymaga dostosowania dawki atowakwonu, jednak w przypadku wystąpienia wymiotów dawkę należy powtórzyć jeśli od jej przyjęcia nie minęło więcej niż sześćdziesiąt minut.

Ze względu na znaczne ryzyko wystąpienia interakcji, nie zaleca się przyjmowania atowakwonu z metoklopramidem, ryfampicyną, ryfabutyną, efawirenzem oraz innymi wzmocnionymi inhibitorami proteazy.

Ponadto, atowakwon może powodować wzrost stężenia etopozydu podczas jednoczesnej terapii. Z kolei pacjenci przyjmujący jednocześnie antybiotyk z grupy tetracyklin powinni być monitorowani podczas terapii.

W przypadku pacjentów z ciężką niewydolnością nerek i współistniejącą malarią, zaleca się stosowanie innych leków przeciwmalarycznych. 

Interakcje atowakwonu z innymi substancjami czynnymi

Ryzyko zmniejszenia skuteczności atowakwonu, ograniczenie skuteczności terapii.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Bisakodyl (Bisacodyl) substancje przeczyszczające o działaniu kontaktowym
Efawirenz (Efavirenz) nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
Loperamid (Loperamide) leki przeciwbiegunkowe
Zwiększenie ryzyka pojawienia się działań niepożądanych ze strony wątroby. Wzrost prawdopodobieństwa ciężkiego uszkodzenia wątroby podczas jednoczesnego stosowania.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Asparaginaza (Asparaginase) inne cytostatyki pochodzenia naturalnego
Interferon Beta-1A (Interferon beta-1a) substancje immunostymulujące - interferony
Interferon Beta-1B (Interferon beta-1b) substancje immunostymulujące - interferony
Leflunomid (Leflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Lomitapid (Lomitapide) inne substancje zmniejszające stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi o zróżnicowanym mechanizmie działania
Pyrazynamid (Pyrazinamide) substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Teryflunomid (Teriflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Zmniejszenie wchłaniania atowakwonu, ryzyko ograniczenia skuteczności terapii.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Metoklopramid (Metoclopramide) prokinetyki o zróżnicowanym mechanizmie działania
Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin)) antybiotyki - INNE
Antybiotyki z grupy tetracyklin mogą zmniejszyć wchłanianie atowakwonu, zmniejszając skuteczność terapii.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Doksycyklina (Doxycycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Limecyklina (Limecycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Oksytetracyklina (Oxytetracycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Tetracyklina (Tetracyline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Wzrost stężenia etopozydu w osoczu podczas jednoczesnej terapii.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Etopozyd (Etoposide) inne cytostatyki pochodzenia naturalnego

Interakcje atowakwonu z pożywieniem

Atowakwon jest substancją silnie lipofilną. Przyjęcie dawki w towarzystwie pokarmu bogatego w tłuszcze skutkuje zwiększeniem stężenia substancji czynnej w osoczu, a także przyspieszeniem wystąpienia maksymalnego stężenia leku we krwi.

Wpływ atowakwonu na prowadzenie pojazdów

Preparaty lecznicze zawierające atowakwon mogą powodować wystąpienie zawrotów głowy, upośledzających zdolność prowadzenia pojazdów. Przed rozpoczęciem terapii należy zadbać o edukację pacjenta odnośnie działań niepożądanych, które mogą wystąpić podczas przyjmowania leku. 

Wpływ atowakwonu na ciążę

Brak informacji potwierdzających bezpieczeństwo stosowania substancji czynnej w okresie ciąży. Badania nie wykazały teratogennego wpływu na organizmy zwierząt, jednak w przypadku badań przeprowadzonych na królikach stwierdzono toksyczny wpływ na ciężarne samice. Stosowanie atowakwonu w okresie ciąży jest możliwe jedynie jeśli korzyści odniesione z leczenia przez matkę przewyższają ryzyko działań niepożądanych u płodu. 

Wpływ atowakwonu na laktację

Atowakwon może przenikać do mleka matki karmiącej. Nie zaleca się stosowania substancji czynnej podczas karmienia piersią. 

Wpływ atowakwonu na płodność

Brak informacji o szkodliwym wpływie atowakwonu na płodność u człowieka. 

Skutki uboczne

biegunka
wymioty
nudności
ból głowy
niedokrwistość
jadłowstręt
gorączka
wzrost aktywności enzymów wątrobowych w surowicy krwi
neutropenia
zawroty głowy
depresja
bezsenność
reakcje alergiczne
nietypowe sny
kaszel
hiponatremia
świąd
aftowe zapalenie jamy ustnej
wysypka
zwiększenie aktywności amylazy trzustkowej we krwi
pokrzywka
omamy
wypadanie włosów
cholestaza
zapalenie naczyń
łuszczenie się skóry
napady paniki
nadwrażliwość na światło
pancytopenia
zespół Stevensa-Johnsona
rumień wielopostaciowy
reakcje anafilaktyczne
płacz
koszmary senne
drgawki

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Objawy przedawkowania atowakwonu

Podczas przedawkowania substancji czynnej zgłaszano nasilenie działań niepożądanych, które zostały powiązane z przyjmowaniem preparatów zawierających atowakwon. Brak informacji odnośnie szczegółowych objawów podczas przedawkowania. 

Mechanizm działania atowakwonu

Mechanizm działania pierwotniakobójczego atowakwonu polega na zahamowaniu transportu elektronów w mitochondriach ma poziomie kompleksu cytochromu bc1. Ponadto, atowakwon obniża również potencjał błony mitochondriów. Oba opisane mechanizmy działania mogą skutkować zmniejszeniem produkcji ATP oraz replikacji kwasów nukleinowych w organizmie zarodźca, co prowadzi do stopniowej śmierci pasożyta.
Aktywność pierwotniakobójcza atowakwonu jest bardzo wysoka w stosunku do Plasmodium falciparum. Badania nie wykazały obecności oporności na tę substancje czynną w przypadku żadnego z wyizolowanych w badaniu szczepów zarodźca.

Wchłanianie atowakwonu

Atowakwon w sposób ograniczony wchłania się z przewodu pokarmowego. Absorpcję substancji czynnej można zwiększyć poprzez przyjmowanie preparatu razem z pokarmem bogatym w tłuszcze, ponieważ atowakwon jako substancja lipofilna dobrze rozpuszcza się w lipidach.

Dystrybucja atowakwonu

Substancja czynna występuje w osoczu w postaci połączonej z białkami na poziomie 99%.

Metabolizm atowakwonu

Substancja czynna prawdopodobnie nie podlega procesom metabolicznym w organizmie człowieka.

Wydalanie atowakwonu

Atowakwon w postaci niezmienionej jest wydalany głownie z kałem. Jedynie niewielka część przyjętej dawki zostaje wydalona z moczem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl