Cisplatyna, Cisplatinum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o cisplatynie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1978
- Substancje aktywne
-
cisplatyna
- Działanie cisplatyny
-
przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
- Postacie cisplatyny
-
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ moczowy, układ oddechowy, układ płciowy męski, układ płciowy żeński
- Specjalności medyczne
-
Hematologia, Onkologia i hematologia dziecięca, Onkologia kliniczna
- Rys historyczny cisplatyny
-
Cisplatyna została wprowadzona w 1978 roku przez podmiot odpowiedzialny HQ SPECLT PHARMA.
- Wzór sumaryczny cisplatyny
-
Cl2H6N2Pt
Spis treści
- Wskazania do stosowania cisplatyny
- Dawkowanie cisplatyny
- Przeciwskazania do stosowania cisplatyny
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania cisplatyny
- Przeciwwskazania cisplatyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje cisplatyny z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje cisplatyny z pożywieniem
- Wpływ cisplatyny na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ cisplatyny na ciążę
- Wpływ cisplatyny na laktację
- Wpływ cisplatyny na płodność
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania cisplatyny
- Mechanizm działania cisplatyny
- Wchłanianie cisplatyny
- Dystrybucja cisplatyny
- Metabolizm cisplatyny
- Wydalanie cisplatyny
Wskazania do stosowania cisplatyny
Cisplatyna stosowana jest w monoterapii oraz terapii skojarzonej stadiów zaawansowanych oraz przerzutowych raka: jąder, jajników oraz pęcherza moczowego. Cisplatynę stosuje się również w leczeniu: płaskonabłonkowego raka głowy i szyi, niedrobnokomórkowego raka płuca, drobnokomórkowego raka płuca. Możliwe jest stosowanie cisplatyny w terapii skojarzonej z radioterapią w leczeniu raka szyjki macicy.
Dawkowanie cisplatyny
Cisplatyna stosowana jest w formie wlewu dożylnego trwającego od 6 do 8 godzin.
Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, masy ciała, odpowiedzi organizmu na terapię, rodzaju terapii (monoterapia lub terapia skojarzona) itp.
Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 15–120 mg/m2 powierzchni ciała.
Przeciwskazania do stosowania cisplatyny
Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na cisplatynę oraz związki zawierające platynę, zaburzenia czynności nerek, mielosupresja, odwodnienie organizmu, zahamowana czynność szpiku kostnego. Wśród przeciwwskazań można wyróżnić również neuropatię oraz zaburzenia słuchu wywołane efektem toksycznym stosowania substancji. Cisplatyny nie należy stosować równolegle z żywymi szczepionkami (m.in. szczepionką na żółtą febrę), a także w sytuacji wystąpienia efektów nefrotoksyczności, neurotoksyczności oraz ototoksyczności, które mogą ulegać kumulacji.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania cisplatyny
Cisplatyna może być podawana wyłącznie pod nadzorem lekarza onkologa.
Nie należy łączyć cisplatyny z elementami zawierającymi aluminium takimi jak: zestawy infuzyjne, igły, cewniki, oraz strzykawki.
Przed, podczas stosowania oraz po zastosowaniu cisplatyny należy regularnie monitorować czynność nerek oraz wątroby, morfologię, stężenie elektrolitów we krwi (magnez, potas, sód, wapń) oraz funkcjonowanie narządu słuchu.
Podczas stosowania cisplatyny należy dbać o właściwe nawodnienie organizmu w celu minimalizacji efektu nefrotoksyczności.
Należy zachować szczególną ostrożność podczas przyjmowania cisplatyny przez pacjentów z neuropatią obwodową. W czasie kuracji należy wykonywać regularne badania neurologiczne.
Cisplatyna może mieć działanie ototoksyczne, dlatego zalecane jest wykonanie audiogramu przed oraz po zakończonej kuracji.
W przypadku pacjentów z nadwrażliwością na platynę, po podaniu cisplatyny możliwe jest wystąpienie reakcji anafilaktoidalnych. W miejscu podania mogą występować reakcje miejscowe.
Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania cisplatyny u pacjentów z zakażeniami bakteryjnymi oraz wirusowymi.
W czasie stosowania cisplatyny oraz co najmniej 6 miesięcy po kuracji należy stosować skuteczną metodę antykoncepcji.
Przeciwwskazania cisplatyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Cisplatyny nie należy łączyć z elementami zawierającymi aluminium, żywymi atenuowanymi szczepionkami oraz diuretykami pętlowymi. Nie należy rozpoczynać kuracji nowymi substancjami przeciwdrgawkowymi podczas stosowania cisplatyny.
Interakcje cisplatyny z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dalteparyna (Dalteparin) | leki przeciwzakrzepowe - heparyna, heparynoidy i pochodne |
Deferypron (Deferiprone) | antidota - odtrutki i środki chelatujące |
Klozapina (Clozapine) | neuroleptyki atypowe |
Tofacytynib (Tofacitinib) | selektywne leki immunosupresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Kwas tioktynowy (kwas alfa-liponowy) (Thioctic acid) | środki stosowane w zaburzeniach trawienia i metabolizmu - enzymy |
Ondansetron (Ondansetron) | setrony - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3 |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bleomycyna (Bleomycin) | antybiotyki cytostatyczne |
Cefazolina (Cefazolin) | cefalosporyny I generacji |
Eksenatyd (Exenatide) | analogi glukagonopodobnego peptydu-1 GLP-1 |
Furosemid (Furosemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Gentamycyna (Gentamicin) | aminoglikozydy |
Kaptopril (Captopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Klofarabina (Clofarabine) | antymetabolity, analogi puryn |
Metamizol (Metamizole) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Metotreksat (Methotrexate) | antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego) |
Mitomycyna (Mitomycin) | antybiotyki cytostatyczne |
Naproksen (Naproxen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Nimesulid (Nimesulide) | NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1 |
Paracetamol (Paracetamol (acetaminophen)) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Penicylamina (Penicillamine) | antidota - odtrutki i środki chelatujące |
Propranolol (Propranolol) | antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych |
Takrolimus (Tacrolimus) | inhibitory kalcyneuryny |
Temsyrolimus (Temsirolimus) | inne leki przeciwnowotworowe |
Acyklowir (Acyclovir) | przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bortezomib (Bortezomib) | inne leki przeciwnowotworowe |
Chlorochina (Chloroquine) | substancje przeciwpierwotniakowe |
Dinutuksymab beta (Dinutuximab beta) | przeciwciała monoklonalne - przeciwnowotworowe i immunosupresyjne |
Etambutol (Ethambutol) | substancje stosowane w leczeniu gruźlicy |
Iksazomib (Ixazomib) | inne leki przeciwnowotworowe |
Karfilzomib (Carfilzomib) | inne leki przeciwnowotworowe |
Pomalidomid (Pomalidomide) | inne leki immunosupresyjne |
Stawudyna (Stavudine) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Talidomid (Thalidomide) | inne leki immunosupresyjne |
Trabektedyna (Trabectedin) | inne cytostatyki pochodzenia naturalnego |
Tynidazol (Tinidazole) | przeciwbakteryjne pochodne imidazolu |
Hydroksychlorochina (Hydroxychloroquine) | substancje przeciwmalaryczne o zróżnicowanym mechanizmie działania |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Amisulpryd (Amisulpride) | neuroleptyki atypowe |
Bendamustyna (Bendamustine) | cytostatyki alkilujące |
Celekoksyb (Celecoxibum) | NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby |
Idarubicyna (Idarubicin) | antybiotyki cytostatyczne |
Ospemifen (Ospemifene) | SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego |
Ramipryl (Ramipril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Ruksolitynib (Ruxolitinib) | inhibitory kinazy białkowej |
Telbiwudyna (Telbivudine) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Desmopresyna (Desmopressin) | wazopresyna i analogi |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Kwas walproinowy (Valproic acid) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Ifosfamid (Ifosfamide) | cytostatyki alkilujące |
Torasemid (Torasemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Loksapina (Loxapine) | neuroleptyki klasyczne - pochodne dibenzoksazepiny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bleomycyna (Bleomycin) | antybiotyki cytostatyczne |
Winblastyna (Vinblastine) | alkaloidy barwinka (Vinca) i analogi |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Paklitaksel (Paclitaxel) | taksoidy |
Interakcje cisplatyny z pożywieniem
W celu zminimalizowania nudności oraz wymiotów po przyjmowaniu cisplatyny zalecane jest spożywanie małych porcji pożywienia kilka razy dziennie.
Wpływ cisplatyny na prowadzenie pojazdów
Brak wystraczających badań klinicznych dotyczących wpływu cisplatyny na zdolność prowadzenia pojazdów. Biorąc pod uwagę działania niepożądane takie jak zawroty głowy oraz senność, prowadzenie pojazdów oraz obsługa maszyn nie są zalecane (przez pacjentów, u których wymienione objawy występują).
Inne rodzaje interakcji
Cisplatyna może mieć wpływ na czynności krwiotwórcze (ilość erytrocytów, płytek krwi oraz limfocytów), poziom elektrolitów w osoczu (magnez, sód, potas, wapń), poziom kreatyniny i mocznika, stężenie albuminy. Cisplatyna może powodować nadwrażliwość i reakcje anafilaktoidalne u osób wrażliwych na platynę.
Wpływ cisplatyny na ciążę
Brak danych klinicznych dotyczących wpływu cisplatyny na ciążę. Badania na organizmach zwierzęcych wykazały rakotwórczy wpływ stosowania cisplatyny na płód. Stosowanie w czasie ciąży jest przeciwwskazane chyba, że jest to niezbędnie konieczne.
Wpływ cisplatyny na laktację
Cisplatyna przenika do mleka kobiecego. Kobiety, które ją przyjmują nie mogą karmić piersią.
Wpływ cisplatyny na płodność
Stosowanie cisplatyny może prowadzić do czasowej lub trwałej bezpłodności.
Inne możliwe skutki uboczne
Podanie dożylne: posocznica, zahamowanie czynności szpiku kostnego, trombocytopenia, leukopenia, niedokrwistość, niedokrwistość hemolityczna z dodatnim odczynem Coombsa, nowotwory łagodne, nowotwory złośliwe, ostra białaczka, reakcje anafilaktyczne, wysypka, pokrzywka, rumień, alergiczny świąd, zwiększona aktywność amylazy we krwi, zespół nieadekwatnego wydzielania hormonu antydiuretycznego, odwodnienie, hipokaliemia, hipofosfatemia, hipokalcemia, tężyczka, skurcze, hipercholesterolemia, zwiększona aktywność amylazy we krwi, hipomagnezemia, podwyższone stężenia żelaza we krwi, hiponatremia, udar mózgu, udar krwotoczny, udar niedokrwienny, utrata smaku, zapalenie tętnic mózgowych, objaw Lhermitte’a, mielopatia, neuropatia autonomiczna, drgawki, neuropatia obwodowa, leukoencefalopatia, zespół odwracalnej tylnej leukoencefalopatii, niewyraźne widzenie, daltonizm nabyty, ślepota korowa, zapalenie nerwu wzrokowego, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, ototoksyczność, szum w uszach, głuchota, zaburzenia rytmu serca, bradykardia, tachykardia, zawał mięśnia sercowego, zatrzymanie akcji serca, zespół hemolityczno-mocznicowy, zespół Raynauda, zapalenie żyły w miejscu podania, wymioty, nudności, jadłowstręt, czkawka, biegunka, metaliczny osad na dziąsłach, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zwiększenie aktywności aminotransferazy i bilirubiny we krwi, zmniejszone stężenie albumin we krwi, duszność, zapalenie płuc, niewydolność oddechowa, zator tętnicy płucnej, wysypka, łysienie, skurcze mięśni, ostra niewydolność nerek, zaburzenia czynności kanalików nerkowych, hiperurykemia, nieprawidłowa spermatogeneza i owulacja, bolesna ginekomastia, gorączka, osłabienie, złe samopoczucie, wynaczynienie w miejscu wkłucia.
Objawy przedawkowania cisplatyny
Przyjęcie zbyt dużej dawki cisplatyny może prowadzić do niewydolności nerek oraz wątroby, utraty słuchu, mielosupresji, nudności, wymiotów, zapalenia nerwów, toksyczności względem narządu wzroku. W przypadku znacznego przedawkowania możliwe jest upośledzenie układu oddechowego, zaburzenia w oddychaniu oraz równowadze kwasowo-zasadowej, a także zgonu.
Mechanizm działania cisplatyny
Cisplatyna jest chemioterapeutykiem, który hamuje syntezę DNA tworząc wiązania krzyżowe uniemożliwiające rozplecenie oraz replikację łańcucha DNA. Cisplatyna hamuje również syntezę białek oraz RNA, wykazuje działanie immunosupresyjne, przeciwbakteryjne, a także zwiększające wrażliwość na promieniowanie. Działanie cisplatyny jest niezależne od cyklu komórkowego.
Wchłanianie cisplatyny
Po podaniu dożylnym cisplatyna ulega szybkiej dystrybucji do tkanek. Najwyższe stężenie osiąga w: nerkach, pęcherzu moczowym, tkance mięśniowej, skórze, jądrach, gruczole krokowym, trzustce oraz śledzionie.
Dystrybucja cisplatyny
Cisplatyna wiąże się w 90% z białkami osocza.
Metabolizm cisplatyny
Cisplatyna ulega nieenzymatycznemu metabolizmowi w komórkach oraz krwioobiegu.
Wydalanie cisplatyny
Eliminacja cisplatyny przeprowadzana jest w 3 fazach, a jej okres półtrwania wynosi odpowiednio: 14 minut, 274 minuty oraz 53 dni. Wydalana jest głównie z moczem, a w drugiej kolejności z żółcią.