Cyklofosfamid, Cyclophosphamidum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o cyklofosfamidzie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1959
- Substancje aktywne
-
cyklofosfamid
- Działanie cyklofosfamidu
-
immunosupresyjne (zmniejsza odporność), przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
- Postacie cyklofosfamidu
-
roztwór do infuzji, roztwór do wstrzykiwań, tabletki drażowane
- Układy narządowe
-
układ immunologiczny (odpornościowy), układ krwiotwórczy i krew, układ pokarmowy (trawienny), układ krwionośny (sercowo-naczyniowy)
- Specjalności medyczne
-
Onkologia i hematologia dziecięca, Onkologia kliniczna
- Rys historyczny cyklofosfamidu
-
Cyklofosfamid został zatwierdzony do lecznictwa w 1959 roku przez United States FDA (Food and Drug Administration, Agencja Żywności i Leków). Podmiotem odpowiedzialnym została firma Baxter Healthcare. W 1960 roku substancja została zaaprobowana przez Swissmedic (Swiss Agency for Therapeutic Products, Szwajcarska Agencja Produktów Leczniczych) i wprowadzona na rynek przez firmę Baxter.
- Wzór sumaryczny cyklofosfamidu
-
C7H15Cl2N2O2P
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające cyklofosfamid
- Wskazania do stosowania cyklofosfamidu
- Dawkowanie cyklofosfamidu
- Przeciwskazania do stosowania cyklofosfamidu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania cyklofofamidu
- Interakcje cyklofosfamidu z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje cyklofofamidu z pożywieniem
- Interakcje cyklofosfamidu z alkoholem
- Wpływ cyklofosfamidu na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ cyklofosfamidu na ciążę
- Wpływ cyklofosfamidu na laktację
- Wpływ cyklofosfamidu na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania cyklofosfamidu
- Mechanizm działania cyklofosfamidu
- Wchłanianie cyklofosfamidu
- Dystrybucja cyklofosfamidu
- Metabolizm cyklofosfamidu
- Wydalanie cyklofosfamidu
Wskazania do stosowania cyklofosfamidu
Wskazaniami do terapii cyklofosfamidem są guzy złośliwe, zarówno z istniejącymi przerzutami jak i bez przerzutów. Zalicza się do nich rak jajnika i piersi, drobnokomórkowy rak płuc, neuroblastoma, mięsak Ewinga, rhabdomyosarcoma u dzieci, osteosarcoma oraz ziarniniak Wegenera. Ponad to cyklofosfamidem leczy się chłoniaki złośliwe oraz białaczki (białaczka szpikowa, białaczka limfoblastyczna).
Cyklofosfamid jest lekiem o działaniu immunosupresyjnym. Podaje się go przed planowanym zabiegiem przeszczepu szpiku kostnego u pacjentów cierpiących na białaczkę szpikową (postać ostra i przewlekła) lub białaczkę limfoblastyczną (postać ostra) oraz anemię aplastyczną (aplazja szpiku).
Cyklofosfamid stosuje się w leczeniu dzieci z zespołem nerczycowym (z minimalną zmianą, potwierdzonego biopsją).
Dawkowanie cyklofosfamidu
Cyklofosfamid może być podawany pozajelitowo w postaci wstrzyknięć lub wlewu dożylnego oraz doustnie w postaci tabletek drażowanych. Powolne tempo infuzji/wstrzyknięć dożylnych minimalizuje ryzyko wystąpienia niektórych działań niepożądanych leku.
Cyklofosfamid jest podawany w godzinach porannych, ponieważ pacjenci leczeni tą substancją są zobligowani do wypijania dużej ilości płynów w celu zmniejszenia szkodliwego działania leku na drogi moczowe.
Dawka cyklofosfamidu stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała oraz chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek może zwiększyć stężenie leku we krwi i nasilić działania niepożądane, natomiast niewydolność wątroby zmniejsza aktywność leku). Cyklofosfamid może być stosowany w terapii skojarzonej z innymi lekami, co również wpływa na ordynowane dawki. Według ogólnych wytycznych dotyczących leczenia cyklofosfamidem lek można podawać w sposób ciągły lub przerywany, zachowując kilka (kilkanaście dni przerwy). W leczeniu ciągłym guzów litych i nowotworów krwi zwykle stosowane dawki cyklofosfamidu to 3-6 mg/ kilogram masy ciała pacjenta. W przypadku leczenia przerywanego stosuje się ilości od 10-40 mg/ kilogram masy ciała pacjenta.
W celu działania immunosupresyjnego cyklofosfamidu przed zabiegiem przeszczepu szpiku kostnego zwykle stosowana dawka wynosi 60 mg/kg masy ciała przez 2 dni lub 50 mg/kg masy ciała przez 4 dni. Cyklofosfamid podaje się wówczas w bolusie dożylnym.
Przeciwskazania do stosowania cyklofosfamidu
Cyklofosfamidu nie mogą stosować pacjenci wykazujący reakcje nadwrażliwości na lek i jego produkty metaboliczne, pacjenci z obturacją odpływu moczu, osoby przechodzące zakażenia o charakterze ostrym, pacjenci z zakażeniami dróg moczowych, osoby z aplazją szpiku i zahamowaną czynnością szpiku, pacjenci u których stwierdzono zmiany w obrębie nabłonka przejściowego na skutek chemioterapii bądź naświetlania. Cyklofosfamid jest przeciwwskazany dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią. Leku nie można podawać pacjentom, jeśli od wcześniejszego zabiegu chirurgicznego minęło mniej niż 10 dni.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania cyklofofamidu
Cyklofosfamid ma działanie immunosupresyjne, czyli hamujące na układ odpornościowy. Z tego względu, może dojść do reaktywacji (wznowienia) zakażeń utajonych u pacjentów. Dodatkowo należy zachować ostrożność w kontaktach z innymi ludźmi, ponieważ terapia cyklofosfamidem predysponuje do nowych zakażeń, których przebieg może być ciężki (choroba może prowadzić do rozwoju posocznicy). Cyklofosfamid osłabia reakcje obronne organizmu na szczepienie żywymi szczepionkami i może powodować rozwój zakażenia poszczepiennego.
Podczas leczenia cyklofosfamidem należy regularnie kontrolować parametry hematologiczne. Lek wykazuje działanie mielosupresyjne, prowadzi do zmniejszenia liczby płytek krwi, krwinek białych i czerwonych. Jeżeli zachodzi taka konieczność terapia lekiem może być przerwana lub podawane są mniejsze dawki cyklofosfamidu.
Cyklofosfamid wykazuje działanie urotoksyczne i nefrotoksyczne. Podczas leczenia pacjenci muszą wypijać duże ilości płynów (2-3 litry dziennie) i regularnie opróżniać pęcherz. Przed rozpoczęciem terapii konieczna jest ocena pracy układu moczowego pacjenta. W trakcie leczenia należy regularnie wykonywać badania osadu moczu. Szczególną ostrożność należy zachować u osób jednocześnie leczonych cyklofosfamidem i poddawanych radioterapii, oraz przy terapii łączonej cyklofosfamidem i busulfanem.
Cyklofosfamid podawany pacjentom z wcześniej notowanymi zaburzeniami czynności wątroby oraz naświetlaniami okolic brzucha może stać się przyczyną rozwoju choroby wenookluzyjnej wątroby (VOLD, Veno-occlusive disease of the liver). Należy zwrócić szczególną uwagę na rozwijające się objawy u pacjentów takie jak zwiększenie masy ciała o charakterze nagłym, wodobrzusze, bolesne powiększenie wątroby, żółtaczka.
Osoby cierpiące na choroby serca oraz pacjenci u których przeprowadzano radioterapię w okolicy mięśnia sercowego są szczególnie narażone na wywołanie przez cyklofosfamid zastoinowej niewydolności serca, która może prowadzić do zgonu.
Osoby z ostrą postacią porfirii muszą zachować szczególną ostrożność podczas terapii cyklofosfamidem który wykazuje działanie porfirogenne.
Pacjenci cierpiaący na cukrzycę muszą zachować szczególną ostrozność w trakcie terapii cyklofosfamidem. Lek może zmieniać siłę działania leków przeciwcukrzycowych oraz insuliny.
Interakcje cyklofosfamidu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Abatacept (Abatacept) | przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne |
Adalimumab (Adalimumab) | przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne |
Betametazon (Betamethasone) | glikokortykosteroidy |
Bosentan (Bosentan) | antagoniści receptora endoteliny ETA |
Budezonid (Budesonide) | glikokortykosteroidy |
Dekstrometorfan (Dextromethorphan) | substancje przeciwkaszlowe działające ośrodkowo |
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Infliksymab (Infliximab) | inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa - TNF-alfa |
Klobazam (Clobazam) | BZD - benzodiazepiny |
Klomipramina (Clomipramine) | TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
Kolchicyna (Colchicine) | substancje niewpływające na metabolizm kwasu moczowego (przeciw dnie moczanowej) |
Orlistat (Orlistat) | inhibitory lipazy |
Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin)) | antybiotyki - INNE |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Abcyksymab (Abciximab) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Alteplaza (Alteplase) | leki przeciwzakrzepowe - enzymy |
Dalteparyna (Dalteparin) | leki przeciwzakrzepowe - heparyna, heparynoidy i pochodne |
Dekstran (Dextran) | substytuty osocza |
Heparyna (Heparin) | leki przeciwzakrzepowe - heparyna, heparynoidy i pochodne |
Nadroparyna (Nadroparin calcium) | leki przeciwzakrzepowe - heparyna, heparynoidy i pochodne |
Pentoksyfilina (Pentoxifylline) | antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Acenokumarol (Acenocoumarol) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Acetazolamid (Acetazolamide) | inhibitory anhydrazy węglanowej |
Alprazolam (Alprazolam) | BZD - benzodiazepiny |
Amfoterycyna B (Amphotericin b) | antybiotyki przeciwgrzybicze |
Amitryptylina (Amitriptyline) | TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
Aprepitant (Aprepitant) | antagoniści receptorów neurokiniowych 1 - NK1 |
Azelastyna (Azelastine) | antagoniści receptorów histaminowych H1 bez działania ośrodkowego |
Azytromycyna (Azithromycin) | antybiotyki makrolidowe - makrolidy |
Buprenorfina (Buprenorphine) | substancje o działaniu agonistyczno-antagonistycznym na receptory opioidowe |
Buspiron (Buspirone) | leki przeciwlękowe wpływające na przekaźnictwo serotoninergiczne |
Detreomycyna (Chloramfenikol) (Chloramphenicol) | antybiotyki - INNE |
Ciprofloksacyna (Ciprofloxacin) | fluorochinolony |
Cisplatyna (Cisplatin) | inne leki przeciwnowotworowe |
Citalopram (Citalopram) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Dekslanzoprazol (Dexlansoprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Diazepam (Diazepam) | BZD - benzodiazepiny |
Diltiazem (Diltiazem) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy |
Doksycyklina (Doxycycline) | antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny |
Esomeprazol (Esomeprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Felodypina (Felodipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Flukonazol (Fluconazole) | przeciwgrzybicze pochodne triazolu |
Fluoksetyna (Fluoxetine) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Flutamid (Flutamide) | inne leki przeciwnowotworowe |
Fluwastatyna (Fluvastatin) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Glimepiryd (Glimepiride) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Indometacyna (Indomethacin) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Irbesartan (Irbesartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Itrakonazol (Itraconazole) | przeciwgrzybicze pochodne triazolu |
Kandesartan (Candesartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Ketokonazol (Ketoconazole) | przeciwgrzybicze pochodne imidazolu |
Ketoprofen (Ketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Klarytromycyna (Clarithromycin) | antybiotyki makrolidowe - makrolidy |
Klopidogrel (Clopidogrel) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Letrozol (Letrozole) | leki przeciwestrogenowe hamujące aktowność aromatazy |
Lewotyroksyna (Levothyroxine (sodium)) | hormony tarczycy |
Losartan (Losartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Lowastatyna (Lovastatin (monacolin k, mevinolin)) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Memantyna (Memantine) | antagoniści receptora NMDA |
Mikonazol (Miconazole) | przeciwgrzybicze pochodne imidazolu |
Mirtazapina (Mirtazapine) | substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania |
Montelukast (Montelukast) | antagoniści receptorów leukotrienowych |
Oksybutynina (Oxybutynin) | leki stosowane w częstomoczu i w nietrzymaniu moczu |
Oksykodon (Oxycodone) | agoniści receptora opioidowego |
Pantoprazol (Pantoprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Werapamil (Verapamil) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy |
Zopiklon (Zopiclone) | niebenzodiazepinowe leki nasenne |
Diklofenak (Diclofenac) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Atorwastatyna (Atorvastatin) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Celekoksyb (Celecoxibum) | NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby |
Cilostazol (Cilostazol) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Deksibuprofen (Dexibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Dezogestrel (Desogestrel) | progestageny |
Dihydroergokrystyna (Dihydroergocristine) | alkaloidy sporyszu |
Disulfiram (Disulfiram) | substancje stosowane w leczeniu alkoholizmu |
Doksazosyna (Doxazosin) | antagoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych |
Doksepina (Doxepin) | TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
Donepezil (Donepezil) | inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy |
Drospirenon (Drospirenone) | progestageny |
Duloksetyna (Duloxetine) | SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory |
Finasteryd (Finasteride) | substancje hamujące aktywność reduktazy testosteronu |
Flunaryzyna (Flunarizine) | inne substancje działające na układ nerwowy |
Flurbiprofen (Flurbiprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Formoterol (Formoterol) | agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych |
Gliklazyd (Gliclazide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Glipizyd (Glipizide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Ibuprofen (Ibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Lewonorgestrel (Levonorgestrel) | progestageny |
Loperamid (Loperamide) | leki przeciwbiegunkowe |
Lorazepam (Lorazepam) | BZD - benzodiazepiny |
Lornoksykam (Lornoxicam) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Metoprolol (Metoprolol) | antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych |
Mianseryna (Mianserin) | substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania |
Ondansetron (Ondansetron) | setrony - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3 |
Propranolol (Propranolol) | antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych |
Rosuwastatyna (Rosuvastatin) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Allopurynol (Allopurinol) | substancje hamujące syntezę kwasu moczowego - inhibitory oksydazy ksantynowej |
Atazanawir (Atazanavir) | inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy |
Azatiopryna (Azathioprine) | inne leki immunosupresyjne |
Bleomycyna (Bleomycin) | antybiotyki cytostatyczne |
Daklizumab (Daclizumab) | inhibitory interleukiny |
Fludrokortyzon (Fludrocortisone) | mineralokortykosteroidy |
Leflunomid (Leflunomide) | selektywne leki immunosupresyjne |
Linezolid (Linezolid) | inne leki przeciwbakteryjne |
Mitomycyna (Mitomycin) | antybiotyki cytostatyczne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Almotryptan (Almotriptan) | tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1 |
Amlodypina (Amlodipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Chlorpromazyna (Chlorpromazine) | neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny |
Deksametazon (Dexamethasone) | glikokortykosteroidy |
Flutikazon (Fluticasone) | glikokortykosteroidy |
Golimumab (Golimumab) | przeciwciała monoklonalne - przeciwreumatyczne |
Hydrokortyzon (Hydrocortisone) | glikokortykosteroidy |
Kabergolina (Cabergoline) | agoniści receptorów dopaminowych |
Karbamazepina (Carbamazepine) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe |
Ketamina (Ketamine) | substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - INNE |
Klindamycyna (Clindamycin) | antybiotyki linkozamidowe - linkozamidy |
Klobetazol (Clobetasol) | glikokortykosteroidy |
Klonazepam (Clonazepam) | leki przeciwpadaczkowe - analogi GABA |
Klonidyna (Clonidine) | agoniści receptora imidazolowego |
Mometazon (Mometasone) | glikokortykosteroidy |
Omeprazol (Omeprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Prednizolon (Prednisolone) | glikokortykosteroidy |
Zaleplon (Zaleplon) | niebenzodiazepinowe leki nasenne |
Zolpidem (Zolpidem) | niebenzodiazepinowe leki nasenne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Amiodaron (Amiodarone) | leki przeciwarytmiczne - klasa III |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Anastrozol (Anastrozole) | inne leki przeciwnowotworowe |
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Belimumab (Belimumab) | selektywne leki immunosupresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metoklopramid (Metoclopramide) | prokinetyki o zróżnicowanym mechanizmie działania |
Benzokaina (Anestezyna) (Benzocaine) | substancje znieczulające miejscowo - INNE |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Zasadowy galusan bizmutawy (Dermatol) (Bismuth subgallate) | substancje czynne stosowane w dermatologii |
Linkomycyna (Lincomycin) | antybiotyki linkozamidowe - linkozamidy |
Neomycyna (Neomycin) | aminoglikozydy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klozapina (Clozapine) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Witamina B12 (Cyjanokobalamina) (Cyanocobalamin) | witaminy z grupy B |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metamizol (Metamizole) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Rytonawir (Ritonavir) | inhibitory proteazy HIV |
Interakcje cyklofofamidu z pożywieniem
Cyklofosfamid w postaci tabletek drażowanych należy przyjmować podczas posiłku, aby ograniczyć drażniące działanie leku na błonę przewodu pokarmowego.
Podczas terapii cyklofosfamidem zalecane jest picie dużej ilości płynów (minimum 2 -3 litry dziennie).
Interakcje cyklofosfamidu z alkoholem
Alkohol nasila działanie niepożądane cyklofosfamidu ze strony przewodu pokarmowego takie jak nudności i wymioty. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały zmniejszenie skuteczności cyklofosfamidu w połączeniu z alkoholem (przy niskich dawkach leku).
Wpływ cyklofosfamidu na prowadzenie pojazdów
Cyklofosfamid może wywoływać liczne reakcje niepożądane utrudniające prowadzenie pojazdów mechanicznych. Są to między innymi zawroty głowy czy niewyraźne widzenie. Należy zachować ostrożność prowadząc samochód.
Inne rodzaje interakcji
Terapia cyklofosfamidem wpływa na wyniki licznych badań diagnostycznych. Cyklofosfamid działa na układ sercowo-naczyniowy wpływając na obraz EKG mięśnia sercowego (obniżenie frakcji wyrzutowej lewej komory serca) i pomiar ciśnienia krwi.
W badaniu krwi pacjentów leczonych cyklofosfamidem obserwowano podwyższone stężenie dehydrogenazy mleczanowej oraz CRP (białko C-reaktywne, wskaźnik stanu zapalnego).
Lek powoduje zwiększenie wartości enzymów wątrobowych - aminotransferazy alaninowej, aminotransferazy asparaginianowej, gamma-glutamylotranspeptydazy oraz fosfatazy alkalicznej i bilirubiny.
Cyklofosfamid obniża stężenie żeńskich hormonów płciowych we krwi (estrogenów), jednocześnie powodując zwiększone stężenie gonadotropiny w surowicy krwi.
Jeżówka purpurowa przyspiesza metabolizm cyclofosfamidu przez co może powodować zmniejszenie skuteczności terapii natomiast miłorząb japoński Ginko biloba i olejek z mięty polnej spowalnia jego przemiany metaboliczne.
Wpływ cyklofosfamidu na ciążę
Cyklofosfamid zaliczany jest do grupy D według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration, Agencja Żywności i Leków) określającej ryzyko stosowania substancji leczniczych przez kobiety ciężarne i wpływ na płód. Cyklofosfamid może powodować ciężkie wady wrodzone u dziecka, szczególnie gdy jest podawany podczas pierwszych 12 tygodni ciąży, jest przyczyną częstych śmierci wewnątrzmacicznych płodu oraz może powodować opóźnienie wzrostu płodu. W trakcie terapii cyklofosfamidem należy stosować skuteczne metody antykoncepcji, także u partnerek seksualnych pacjentów leczonych lekiem. Pacjentki po zakończeniu leczenia muszą odczekać co najmniej rok aby zajść w ciążę, natomiast pacjenci leczeni cyklofosfamidem mogą starać się o potomstwo pół roku po zakończeniu terapii.
Udowodniono występowanie nowotworów wtórnych, jako następstwo po narażeniu na cyklofosfamid w tracie życia płodowego.
Wpływ cyklofosfamidu na laktację
Cyklofosfamid należy do kategorii L5 według klasyfikacji prof. Hale'a. Jest to lek przeciwwskazany podczas karmienia piersią. Lek przenika do mleka kobiecego i może wywoływać u dziecka zmiany w morfologii krwi (zmniejszenie ilości neutrofilii, płytek krwi i hemoglobiny) a także biegunkę.
Wpływ cyklofosfamidu na płodność
Cyklofosfamid może powodować bezpłodność u kobiet i mężczyzn. Wiadomo że lek wpływa na proces powstawania i dojrzewania komórek jajowych oraz plemników (oogeneza i spermatogeneza). Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały zmniejszenie implantacji zapłodnionych komórek jajowych i spadek liczby żywych ciąż.
Cyklofosfamid może zaburzać cykl owulacyjny i powodować brak miesiączki. U mężczyzn odnotowano przypadki braku plemników w nasieniu (azoospermia) lub obniżoną poniżej normy liczbę plemników (oligospermia).
Jednym z działań niepożądanych cyklofosfamidu jest wystąpienie przedwczesnej menopauzy.
Skutki uboczne
- leukopenia
- łysienie
- nudności
- wymioty
- zapalenie pęcherza
- neutropenia
- gorączka
- immunosupresja
- astenia
- krwiomocz
- złe samopoczucie
- zmęczenie
- krew w moczu
- dreszcze
- osłabienie
- zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego
- reakcje nadwrażliwości
- tachykardia
- trombocytopenia
- zaburzenia wydzielania hormonów płciowych
- niewydolność serca
- kardiomiopatia
- zapalenie płuc
- niedokrwistość
- posocznica
- Anoreksja
- reakcje rzekomoanafilaktyczne
- utrzymujący siębrak miesiączki
- biegunka
- ból w klatce piersiowej
- niewyraźne widzenie
- odwodnienie
- wysypka
- zaburzenia czynności wątroby
- zapalenie jamy ustnej
- zapalenie skóry
- zawroty głowy
- ból brzucha
- oligospermia / azoospermia
- niemiarowe bicie serca
- nowotwory złośliwe
- mielodysplazja
- zaparcie
- rak pęcherza moczowego
- ból głowy
- drgawki
- dusznica bolesna
- duszność
- kaszel
- migotanie komór
- migotanie przedsionków
- owrzodzenia przewodu pokarmowego (wraz z krwawieniem)
- parestezje
- rumień
- skurcz oskrzeli
- splątanie
- świąd
- zaburzenia smaku
- zapalenie spojówek
- zapalenie trzustki
- zespół Stevensa-Johnsona
- zmiany ciśnienia krwi
- zwiększenie masy ciała
- zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi
- żółtaczka
- wstrząs anafilaktyczny
- zaburzenia czynności nerek
- zwłóknienie płuc
- niewydolność nerek
- zapalenie okrężnicy
- obrzęk płuc
- powiększenie wątroby
- zapalenie mięśnia sercowego
- niewydolność oddechowa
- śródmiąższowe zapalenie płuc
- zespół SIADH
- rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe
- zapalenie osierdzia
- kurcze mięśni
- encefalopatia wątrobowa
- zespół hemolityczno-mocznicowy
- żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
- odbarwienia skóry
- obrzęk oka
- zawał mięśnia sercowego
- rozpad mięśni prążkowanych
- zaburzenia wzroku
- martwica naskórka
- zapalenie i owrzodzenie błony śluzowej pęcherza moczowego
- zatrzymanie serca
- agranulocytoza
- bóle mięśniowe
- limfopenia
- nasilone łzawienie
- palpitacje
- wydłużenie odstępu QT
- zapalenie naczyń
- zaburzenia węchu
- nadmierne pocenie się
- ból gardła
- drżenia mięśniowe
- szumy uszne
- częstoskurcz
- neuropatia
- wstrząs kardiogenny
- toksyczna nefropatia
- bóle stawów
- zatorowość płucna
- Zmniejszenie stężenia hemoglobiny
- polineuropatia
- Niedrożność nosa
- zaburzenia stężenia glukozy we krwi
- zaczerwienienie skóry twarzy
- głuchota
- zakrzepica żylna
- mięsaki (Kaposiego i inne)
- wysięk osierdziowy
- Kichanie
- poród przedwczesny
- wyciek wodnisty z nosa
- leukoencefalopatia
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Cyklofosfamid po podaniu dożylnym wywołuje takie same działania niepożądane jak lek podany drogą doustną. Dodatkowo mogą pojawić się ból i reakcje w miejscu podania: stan zapalny żyły, obrzęk, rumień, zakrzep i martwica.
Objawy przedawkowania cyklofosfamidu
Przedawkowanie cyklofosfamidu powoduje liczne działania toksyczne na organizm. Dotyczą one głównie układu sercowo-naczyniowego (kardiotoksyczność), układu moczowego (urotoksyczność, nefrotoksyczność), może pojawić się zahamowanie czynności szpiku kostnego (mielosupresja) oraz choroba wenookluzyjna wątroby i zapalenie błony śluzowej w obrębie jamy ustnej.
Hemodializa jest skuteczną metodą eliminacji cyklofosfamidu i jego metabolitów. W celu ochrony układu moczowego po przedawkowaniu leku podaje się mesnę do pęcherza moczowego.
Mechanizm działania cyklofosfamidu
Cyklofosfamid jest lekiem przeciwnowotworowym. Należy do grupy środków alkilujących. Działanie cyklofosfamidu prowadzi do zaburzenia funkcji DNA komórek co skutkuje apoptozą (śmiercią) komórki. Cyklofosfamid posiada zdolność przyłączania grup alkilowych do grup elektroujemnych na poziomie komórkowym. Mechanizm działania leku polega na przyłączeniu tych grup alkilowych do zasad kwasu deoksyrybonukleinowego co prowadzi do jego fragmentacji, zapobiega syntezie DNA i hamuje transkrypcję RNA. Dodatkowo cyklofosfamid blokuje proces rozdziału nici kwasu deoksyrybonukleinowego i powoduje niewłaściwe parowanie nukleotydów co w ostateczności prowadzi do mutacji. Cyklofosfamid działa hamująco na układ odpornościowy poprzez hamowanie limfocytów B, CD4+, CD8+ oraz T (działanie immunosupresyjne).
Wchłanianie cyklofosfamidu
Biodostępność leku po podaniu doustnym wynosi niemal 100%. Stężenie maksymalne leku pojawia się po 60 minutach po podaniu per os.
Dystrybucja cyklofosfamidu
Objętość dystrybucji dla cyklofosfamidu wynosi 30-50 l. Około 20% podanej dawki leku ulega wiązaniu z białkami osocza. Cyklofosfamid przenika przez barierę krew-mózg oraz przez łożysko kobiet ciężarnych.
Metabolizm cyklofosfamidu
Cyklofosfamid ulega przemianom metabolicznym w wątrobie, tu także zachodzi aktywacja leku do czynnych metabolitów- iperytu fosforamidowego i akroleiny. Maksymalne stężenia metabolitów osiągane są po 2-4 godzinach od podania cyklofosfamidu. Wiadomo że powstająca akroleina wykazuje działanie urotoksyczne. Około 3/4 podanej dawki leku ulega aktywacji poprzez reakcje zachodzące za pośrednictwem cytochromu P450 ( enzymy układu CYP2A6, 2B6, 3A4, 3A5, 2C9, 2C18 i 2C19).
Wydalanie cyklofosfamidu
Okres półtrwania cyklofosfamidu dla osób dorosłych wynosi 7 godzin, natomiast dla dzieci 4 godziny. Lek jest wydalany głównie przez nerki, zaś niewielka ilość z kałem (około 4%). Cyklofosfamid w moczu występuje głównie w postaci metabolitów. Całkowity klirens cyklofosfamidu wynosi 63 ± 7,6 l / kg.