Hydrokortyzon, Hydrocortisonum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o hydrokortyzonie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1951
- Substancje aktywne
-
hydrokortyzon, maślan hydrokortyzonu, octan hydrokortyzonu, winian dihydrokodeiny
- Działanie hydrokortyzonu
-
immunosupresyjne (zmniejsza odporność), przeciwalergiczne (łagodzi objawy alergii), przeciwobrzękowe i przeciwwysiękowe, przeciwreumatyczne, przeciwzapalne
- Postacie hydrokortyzonu
-
aerozol, czopki doodbytnicze, emulsja na skórę , krem, krople do oczu, krople do oczu w minimsach, maść, maść do oczu, proszek do sporządzania roztworu do infuzji, proszek do sporządzenia roztworu do wstrzykiwań, roztwór do stosowania na skórę, tabletki
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ endokrynny (dokrewny), układ pokarmowy (trawienny)
- Specjalności medyczne
-
Dermatologia i wenerologia, Endokrynologia
- Rys historyczny hydrokortyzonu
-
Hydrokortyzon należy do glikokortykosteroidów stosowanych doustnie oraz miejscowo na skórę i błony śluzowe. Pierwszy raz został dopuszczony do obrotu w postaci octanu w 1951 roku w Stanach Zjednoczonych. Podmiotem odpowiedzialnym za wprowadzenie była firma Merck and Co inc. Lek wprowadzono również na rynek amerykański w formie bursztynianu w roku 1955.
- Wzór sumaryczny hydrokortyzonu
-
C21H30O5
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające hydrokortyzon
- Wskazania do stosowania hydrokortyzonu
- Dawkowanie hydrokortyzonu
- Przeciwskazania do stosowania hydrokortyzonu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania hydrokortyzonu
- Interakcje hydrokortyzonu z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje hydrokortyzonu z pożywieniem
- Interakcje hydrokortyzonu z alkoholem
- Wpływ hydrokortyzonu na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ hydrokortyzonu na ciążę
- Wpływ hydrokortyzonu na laktację
- Wpływ hydrokortyzonu na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania hydrokortyzonu
- Mechanizm działania hydrokortyzonu
- Wchłanianie hydrokortyzonu
- Dystrybucja hydrokortyzonu
- Metabolizm hydrokortyzonu
- Wydalanie hydrokortyzonu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające hydrokortyzon
Wskazania do stosowania hydrokortyzonu
Hydrokortyzon jest substancją należącą do grupy hormonów steroidowych wytwarzanych w organizmie. Lek, w postaci przeznaczonej do podania doustnego, znalazł zastosowanie w terapii zastępczej pierwotnej lub wtórnej niewydolności kory nadnerczy (choroba Addisona lub zespół Sheehana). Substancja lecznicza jest również stosowana w terapii zespołu nadnerczowo–płciowego, schorzeń o etiologii autoimmunologicznej oraz zespołu Nelsona po adrenalektomii.
Lek jest wykorzystywany miejscowo w leczeniu stanów zapalnych nieuszkodzonej, niezainfekowanej skóry. Hydrokortyzon często występuje w postaci preparatów złożonych. Substancja lecznicza może być podana w formie czopków doodbytniczych w terapii hemoroidów, szczeliny lub świądu odbytu. Hydrokortyzon jest skuteczny w łagodzeniu zmian występujących w trakcie przebiegu:
- skórnych reakcji polekowych;
- oparzeń skóry I i II stopnia;
- uczuleń i odczynów związanych z ugryzieniami owadów;
- zapalnych schorzeń skóry;
- liszaja rumieniowatego, liszaja płaskiego oraz wyprysku zliszajowaciałego;
- zapalnych lub uczuleniowych schorzeń skóry;
- rumienia wielopostaciowego;
- łojotokowego stanu zapalnego skóry;
- atopowego zapalenia skóry;
- łuszczycy.
Substancja lecznicza jest również wykorzystywana poza wskazaniami rejestracyjnymi w łagodzeniu zmian skórnych u pacjentów cierpiących na nowotwory.
Hydrokortyzon znalazł również zastosowanie w okulistyce. Lek jest wykorzystywany w kuracji zapalenia spojówki lub schorzeń alergicznych o niezakaźnym charakterze.
W przypadku pacjentów w ciężkim stanie hydrokortyzon można podać w formie iniekcji lub infuzji. Dożylne podanie substancji czynnej jest zalecane w przypadku występowania obrzęku naczynioruchowego, wstrząsu, zespołu Stevensa–Johnsona, stanu astmatycznego, ostrej nadwrażliwości na leki lub ciężkich postaci schorzeń autoagresywnych.
Dawkowanie hydrokortyzonu
Schemat dawkowania hydrokortyzonu jest zależny od reakcji pacjenta na leczenie, stanu organizmu oraz występujących schorzeń współistniejących. Zalecane jest, aby przyjmowanie leku w formie doustnej było zgodne występującym naturalnie wydzieleniem nadnerczowym (dawkę należy przyjąć w godzinach porannych). W przypadku konieczności odstawienia leku, terapię należy przerywać z zachowaniem ostrożności – stopniowo redukując ilość przyjmowanego hydrokortyzonu.
Dawkowanie substancji czynnej podczas doustnego podania leku jest uwarunkowane stopniem rozwoju jednostki chorobowej. Zwykle stosowana dawka dobowa wynosi od 20 mg do 30 mg substancji leczniczej. Dawka hydrokortyzonu może ulegać modyfikacji podczas trwania kuracji – zwykle zalecane jest zmniejszenie ilości substancji czynnej do najmniejszej skutecznej dawki.
Hydrokortyzon podczas stosowania miejscowego należy nanosić na skórę kilka razy dziennie – w zależności od stężenia substancji czynnej w wykorzystanym preparacie. Czas trwania kuracji nie powinien przekraczać czternastu dni.
Lek może być stosowany jako iniekcja dożylna lub domięśniowa. Zazwyczaj stosowana dawka dobowa hydrokortyzonu w tej postaci wynosi od 100 mg do 1.5 g substancji czynnej. Nie zaleca się aby proces leczenia dużymi dawkami hydrokortyzonu trwał dłużej niż 72 godziny.
Substancja czynna w postaci czopków może być stosowana przez maksymalnie kilka dni, a częstotliwość aplikacji jest zależna od stopnia rozwoju hemoroidów.
Schemat dawkowania może wymagać dostosowania w przypadku pacjentów w podeszłym wieku oraz dzieci do 14 lat. Długotrwałe stosowanie hydrokortyzonu u dzieci może spowodować opóźnienia wzrostu w tej grupie wiekowej.
Przeciwskazania do stosowania hydrokortyzonu
Stosowanie hydrokortyzonu jest przeciwwskazane w przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości na tę substancję czynną. Innymi ograniczeniami w wykorzystaniu hydrokortyzonu w terapii są systemowe infekcje grzybicze.
Wykorzystanie hydrokortyzonu w okulistyce jest przeciwwskazane, gdy u pacjenta występuje infekcja grzybicza lub wirusowa (szczególnie ostre zakażenie wirusem opryszczki zwykłej), stan zapalny spojówek, wrzodziejące zapalenie rogówki, gruźlica oka, ropne infekcje oczu oraz nadciśnienie wewnątrzgałkowe.
Podczas miejscowego podania hydrokortyzonu, stosowanie leku jest przeciwwskazane w przypadku:
- przerwania ciągłości skóry oraz obecności otwartych ran;
- gruźliczych zmian na powierzchni skóry;
- zmian poszczepiennych;
- stanów zapalnych w okolicy ust;
- zmian skórnych zajmujących duże powierzchnie;
- zarostowych stanach zapalnych naczyń;
- współistniejącej choroby Buergera;
- trądziku różowatego lub zwykłego;
- stanów nowotworowych skóry;
- infekcji bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych;
- zaniku tkanki skórnej;
- stanów nowotworowych;
- zapalenia okołoustnego.
Ponadto, hydrokortyzonu w postaci czopków doodbytniczych nie należy stosować w przypadku współistnienia gruźlicy, jaskry, ostrych psychoz, osteoporozy oraz cukrzycy.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania hydrokortyzonu
Immunosupresyjne działanie hydrokortyzonu może odpowiadać za brak odpowiedzi na przeprowadzone szczepienie inaktywowanymi wirusami. Stosowanie szczepionek zawierających żywe szczepy wirusowe nie jest zalecane podczas przyjmowania hydrokortyzonu.
Terapia hydrokortyzonem zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia stanu zapalnego płuc oraz krwawień z przewodu pokarmowego u pacjentów cierpiących na mózgową postać zimnicy.
Opiekuni pacjentów oraz pacjenci przyjmujący hydrokortyzon powinni być świadomi możliwości pojawienia się zaburzeń psychicznych. Podczas leczenia istnieje ryzyko wystąpienia pogorszenia nastroju oraz myśli samobójczych. Prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń psychicznych wzrasta w wypadku przyjmowania dużych ilości substancji czynnej.
Przyjmowanie hydrokortyzonu przez osoby poniżej 18 roku życia może być związane z opóźnieniem procesu wzrostu.
Zbyt długie stosowanie substancji czynnej zwiększa ryzyko pojawienia się zaburzeń ze strony narządu wzroku. Istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się jaskry z możliwością uszkodzenia nerwu wzrokowego, zaćmy podtorebkowej, a także wtórnych zakażeń grzybiczych lub wirusowych. W przypadku jakichkolwiek zaburzeń widzenia, należy skorzystać z porady okulisty.
Jednoczesne przyjmowanie amfoterycyny B oraz hydrokortyzonu może doprowadzić do powiększenia mięśnia sercowego, a wyniku tego do rozwoju zastoinowej niewydolności układu naczyniowego. Ze względu na zwiększoną retencję wody i soli istnieje ryzyko wzrostu ciśnienia tętniczego podczas terapii hydrokortyzonem. Pacjenci po świeżo przebytym zawale mięśnia sercowego, ze względu na ryzyko pęknięcia ściany lewej komory serca, powinni zachować szczególną ostrożność podczas stosowania leku.
Przyjmowanie hydrokortyzonu może wywołać spadek stężenia potasu w osoczu, co stwarza zagrożenie dla osób cierpiących na schorzenia układu sercowo–naczyniowego (szczególnie pacjentów przyjmujących digoksynę). W niektórych przypadkach zalecane jest wprowadzenie dodatkowej suplementacji potasu.
W trakcie długotrwałej terapii hydrokortyzonem należy zachować szczególną ostrożność podczas współistnienia:
- zastoinowej niewydolności układu sercowo–naczyniowego;
- cukrzycy;
- padaczki;
- psychozy maniakalno–depresyjnej;
- jaskry;
- osteoporozy;
- owrzodzeń błony śluzowej przewodu pokarmowego (w tym wrzodów utajonych);
- wrzodziejącego stanu zapalnego jelita grubego;
- potwierdzonych uchyłków jelita;
- miastenii;
- niedoczynności tarczycy;
- opryszczki narządu wzroku;
- posteroidowego uszkodzenia mięśni.
Podczas stosowania hydrokortyzonu może wystąpić spadek odporności oraz zamaskowanie infekcji wirusowych lub bakteryjnych. W związku ze zmniejszeniem odpowiedzi organizmu w trakcie kuracji hydrokortyzonem istnieje ryzyko pojawienia się infekcji o nietypowym przebiegu.
Dla pacjentów ze zmniejszoną odpornością, szczególnie niebezpieczna jest infekcja wirusem ospy wietrznej. W przypadku wystąpienia ryzyka zakażenia pacjenta stosującego długotrwale hydrokortyzon zalecane jest podanie immunoglobuliny ospy wietrznej przed upłynięciem dziesięciu dni od kontaktu z osobą chorą.
Hydrokortyzon może wpływać na płodność mężczyzn poprzez redukcję ilości oraz aktywności plemników.
Pacjenci z upośledzoną czynnością wątroby (w tym z marskością wątroby) oraz współistniejącą niewydolnością nerek powinni zachować szczególną ostrożność podczas przyjmowania hydrokortyzonu.
Ze względu na ryzyko wchłaniania hydrokortyzonu przez skórę, a przez to wystąpienia ogólnoustrojowych efektów jego działania należy zachować ostrożność podczas miejscowego stosowania substancji czynnej. Prawdopodobieństwo przenikania hydrokortyzonu do krążenia ogólnego jest większe w przypadku ciężkich chorób zapalnych skóry, podwyższonej temperatury w miejscu aplikacji, suchości lub ścieńczenia skóry, a także podczas jednoczesnego stosowania opatrunków okluzyjnych. Leku nie należy stosować na duże powierzchnie ciała, a wykorzystanie substancji czynnej w miejscach charakteryzujących się cienką warstwą skóry (pachwiny, pachy) powinno przebiegać z zachowaniem odpowiedniej ostrożności.
Pacjenci cierpiący na łuszczycę powinni zachować szczególną ostrożność ze względu na ryzyko powikłań podczas terapii miejscowymi glikokortykosteroidami oraz nawrót schorzenia po odstawieniu leku.
Preparatów zawierających hydrokortyzon nie należy nakładać w okolicy oczu lub powiek ze względu na ryzyko wystąpienia jaskry lub zaćmy.
Większe dawki hydrokortyzonu zwiększają ryzyko pojawienia się zatorów tłuszczowych. Ponadto, podczas długotrwałego leczenia efekt podrażnienia otrzewnej spowodowany perforacją układu pokarmowego może być zmniejszony lub nie wystąpić w ogóle.
W trakcie kuracji hydrokortyzonem, niektóre pacjentki mogą doświadczyć wystąpienia nieregularnych miesiączek.
Podczas kuracji substancją czynną należy zachować szczególną ostrożność u osób cierpiących na zakażenia grzybicze. Istnieje prawdopodobieństwo pogorszenia przebiegu infekcji wywołanej grzybami.
Terapia, wykorzystująca hydrokortyzon, osób z utajoną gruźlicą niesie ze sobą ryzyko uaktywnienia jednostki chorobowej. Jednoczesne stosowanie leków przeciwprątkowych powinno zostać ograniczone wyłącznie do leczenia piorunującej gruźlicy prosówkowej.
W trakcie długotrwałego leczenia hydrokortyzonem istnieje ryzyko pojawienia się niedoczynności kory nadnerczy, ryzyko wystąpienia tej jednostki chorobowej wzrasta w przypadku nagłego przerwania terapii. Lek należy odstawiać stopniowo. Po zakończeniu leczenia istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia pogorszonego samopoczucia, podwyższonej temperatury ciała, bólu mięśni lub stawów.
Podczas kuracji wykorzystującej hydrokortyzon odnotowano przypadki uaktywnienia utajonej węgorczycy lub pełzakowicy, w związku z tym przed rozpoczęciem terapii sterydem zalecane jest przeprowadzenie badań w kierunku występowania tych pasożytów.
Interakcje hydrokortyzonu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Metylodigoksyna (Metildigoxin) | glikozydy nasercowe |
Teofilina (Theophylline) | metyloksantyny - blokery adenozyny i fosfodiesterazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dapagliflozyna (Dapagliflozin) | doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory transportera sodowo-glukozowego2 - SGLT2 |
Empagliflozyna (Empagliflozin) | doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory transportera sodowo-glukozowego2 - SGLT2 |
Gliklazyd (Gliclazide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Glikwidon (Gliquidone) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Glimepiryd (Glimepiride) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Glipizyd (Glipizide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Kanagliflozyna (Canagliflozin) | doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory transportera sodowo-glukozowego2 - SGLT2 |
Linagliptyna (Linagliptin) | doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4) |
Nateglinid (Nateglinide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE |
Pioglitazon (Pioglitazone) | doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE |
Saksagliptyna (Saxagliptin) | doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4) |
Wildagliptyna (Vildagliptin) | doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4) |
Glibenklamid (Glibenclamide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Insulina Aspart (Insulin aspart) | insuliny |
Insulina Degludec (Insulin degludec) | insuliny |
Insulina Detemir (Insulin detemir) | insuliny |
Insulina Glargine (Insulin glargine) | insuliny |
Insulina Glulizynowa (Insulin glulisine) | insuliny |
Insulina Izofanowa (Insulin isophane) | insuliny |
Insulina Lispro (Insulin lispro) | insuliny |
Insulina Neutralna (Insulin human) | insuliny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Izoniazyd (Isoniazid) | substancje stosowane w leczeniu gruźlicy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Amlodypina (Amlodipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Cilazapryl (Cilazapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Enalapril (Enalapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Felodypina (Felodipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Furosemid (Furosemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Imidapryl (Imidapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Indapamid (Indapamide) | sulfonamidy |
Irbesartan (Irbesartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Kandesartan (Candesartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Kaptopril (Captopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Lacydypina (Lacidipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Lerkanidypina (Lercanidipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Lizynopryl (Lisinopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Losartan (Losartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Nitrendypina (Nitrendipine) | leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne |
Peryndopryl (Perindopril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Prilokaina (Prylokaina) (Prilocaine) | substancje znieczulające miejscowo - amidy |
Ramipryl (Ramipril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Telmisartan (Telmisartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Torasemid (Torasemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Trandolapryl (Trandolapril) | inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI |
Walsartan (Valsartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Aceklofenak (Aceclofenac) | NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1 |
Deksibuprofen (Dexibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Deksketoprofen (Dexketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Flurbiprofen (Flurbiprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Ibuprofen (Ibuprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Ketoprofen (Ketoprofen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Kwas salicylowy (Salicylic acid) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Naproksen (Naproxen) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Salicylamid (Salicylamide) | NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1 |
Salicylan choliny (Choline salicylate) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Diklofenak (Diclofenac) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Fenytoina (Phenytoin) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Karbamazepina (Carbamazepine) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe |
Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin)) | antybiotyki - INNE |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Erytromycyna (Erythromycin) | antybiotyki makrolidowe - makrolidy |
Ketokonazol (Ketoconazole) | przeciwgrzybicze pochodne imidazolu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cyklosporyna (Cyclosporine) | inhibitory kalcyneuryny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Apiksaban (Apixaban) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory czynnika Xa |
Klopidogrel (Clopidogrel) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Rywaroksaban (Rivaroxaban) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory czynnika Xa |
Tikagrelor (Ticagrelor) | leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek |
Warfaryna (Warfarin) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Neostygmina (Neostigmine) | inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy |
Pirydostygmina (Pyridostigmine, pyridostigmine bromide, pyridostigmine iodide) | inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Amfoterycyna B (Amphotericin b) | antybiotyki przeciwgrzybicze |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol) | estrogeny naturalne i syntetyczne |
Interakcje hydrokortyzonu z pożywieniem
Podczas stosowania hydrokortyzonu należy unikać spożywania soku grejpfrutowego. Istnieje ryzyko nasilenia działania hydrokortyzonu ze względu na zahamowanie aktywności cytochromu CYP3A4 przez sok grejpfrutowy.
Interakcje hydrokortyzonu z alkoholem
Podczas terapii hydrokortyzonem należy unikać jednoczesnego spożywania alkoholu ze względu na ryzyko nasilenia działania substancji leczniczej.
Wpływ hydrokortyzonu na prowadzenie pojazdów
Substancja czynna może wywierać wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów lub obsługę maszyn. Po podaniu leku na powierzchnię gałki ocznej, u niektórych pacjentów, zaobserwowano przemijające pogorszenie procesu widzenia. W przypadku doustnego przyjęcia hydrokortyzonu istnieje ryzyko pojawienia się zawrotów głowy oraz osłabienia mięśni. Podjęcie wymienionych czynności jest możliwe po ustąpieniu wspominanych zaburzeń.
Inne rodzaje interakcji
Hydrokortyzon może zaburzać test z błękitem nitrotetrazolowym. Test ten jest wykorzystywany w przebiegu infekcji bakteryjnych. W wyniku działania substancji leczniczej istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się fałszywie ujemnych wyników badań.
Wpływ hydrokortyzonu na ciążę
Substancja czynna może przenikać przez łożysko, duże dawki hydrokortyzonu mogą wywołać u dziecka niedoczynność kory nadnerczy. Ponadto, podczas stosowania leku w okresie ciąży istnieje ryzyko spowolnienia wewnątrzmacicznego wzrostu płodu lub rozszczepu podniebienia.
Stosowanie hydrokortyzonu podczas trwania ciąży jest możliwe jedynie w razie wyraźnej konieczności, w przypadku gdy korzyść z leczenia odniesiona przez matkę przewyższa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych dla dziecka.
Wpływ hydrokortyzonu na laktację
Wykorzystanie hydrokortyzonu u kobiet karmiących nie jest zalecane. Substancja lecznicza przenika do pokarmu matki i może zmniejszać wytwarzanie endogennych glikokortykosteroidów. Podczas stosowania dużych dawek hydrokortyzonu istnieje ryzyko zahamowania wzrostu dziecka, a także wystąpienia działań niepożądanych związanych ze stosowaniem leku. Istnieją bezpieczniejsze alternatywy w razie konieczności wprowadzenia terapii glikokortykosteroidami u kobiety karmiącej.
Wpływ hydrokortyzonu na płodność
U niektórych pacjentów zaobserwowano zmniejszenie ruchliwości i liczby plemników podczas przyjmowania hydrokortyzonu.
Skutki uboczne
- wrzody trawienne
- zapalenie trzustki
- zatrzymanie sodu, któremu towarzyszy powstanie obrzęków
- zawroty głowy
- zerwanie ścięgna
- zespół cushinga
- złe samopoczucie
- zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe
- zapalenie przełyku
- czkawka
- napady drgawkowe
- trądzik
- kandydoza (jama ustna)
- zastoinowa niewydolność serca
- incydenty zakrzepowo-zatorowe
- zahamowanie wzrostu u dzieci
- obniżenie nastroju
- Przeciążenie płynami
- ujawnienie się cukrzycy utajonej
- zaburzenia menstruacyjne
- złamania kości długich
- pęknięcie serca po przebytym zawale
- zmniejszenie ruchliwości plemników
- zmniejszenie ilości plemników
- zasadowica hipokalemiczna
- spadek masy mięśniowej
- zwiększona utrata jonów wapniowych
- uzależnienie psychiczne
- jałowa martwica kości udowej i ramiennej
- nudności
- brak menstruacji
- drażliwość
- euforia
- hiperglikemia
- hirsutyzm
- jaskra
- leukocytoza
- myśli samobójcze
- nadciśnienie tętnicze
- nadwrażliwość
- nasilenie wirusowych, grzybiczych i bakteryjnych zapaleń oka
- nieostre widzenie
- niestrawność
- ból głowy
- obrzęk naczynioruchowy
- odwracalny wytrzeszcz
- opóźnione gojenie się ran
- osłabienie mięśni
- osteoporoza
- perforacja jelita cienkiego i grubego
- pokrzywka
- ścieńczenie skóry
- wybroczyny
- wzdęcia
- wzmożony apetyt
- zaburzenia snu
- zaćma
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Po dożylnym podaniu hydrokortyzonu istnieje ryzyko wystąpienia pieczenia i mrowienia w miejscu iniekcji.
W wyniku doodbytniczego wykorzystania hydrokortyzonu istnieje ryzyko wystąpienia częstego świądu i pieczenia w miejscu aplikacji.
Zastosowanie hydrokortyzonu w postaci kropli do oczu może spowodować podrażnienie lub pieczenie oka.
Objawy przedawkowania hydrokortyzonu
W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki hydrokortyzonu istnieje ryzyko wystąpienia objawów choroby Cushinga. Objawy, które mogą wystąpić podczas przedawkowania substancji czynnej uwzględniają obrzęki, wzrost ciśnienia tętniczego oraz poziomu glukozy w osoczu, glukozuria (obecność glukozy w moczu), spadki odporności.
Przyjmowanie hydrokortyzonu należy przerywać w sposób kontrolowany, stopniowo zmniejszając dawkę substancji czynnej ze względu na ryzyko wystąpienia ostrej niedoczynności kory nadnerczy.
Mechanizm działania hydrokortyzonu
Hydrokortyzon charakteryzuje się działaniem glikokortykoidowym oraz mineralokortykoidowym.
Działanie przeciwzapalne (glikokortykoidowe) hydrokortyzonu polega na zdolności cząsteczki leku do łączenia się ze specjalnym receptorem w cytoplazmie komórki. Lek, połączony z receptorem, przenika przez błonę komórkową i łączy się z DNA zwiększając ekspresję określonych genów, co odpowiada ze nasilenie syntezy wybranych białek lub enzymów, modulując w ten sposób przebieg niektórych procesów metabolicznych w organizmie. Działanie przeciwzapalne hydrokortyzonu jest związane z:
- zahamowaniem wydzielania histaminy;
- zmniejszeniem syntezy i uwalniania cytokin prozapalnych, interferonu gamma, czynnika martwicy nowotworów, interleukin IL–1, IL–2, IL–3 oraz IL–6;
- zmniejszeniem syntezy leukotrienów i prostaglandyn poprzez zahamowanie aktywności fosfolipazy A2;
- spadkiem stężenia monocytów, limfocytów oraz granulocytów kwasochłonnych.
Działanie mineralokortykoidowe leku polega na zwiększeniu wydalania jonów potasu oraz na wzroście zatrzymywania jonów sodu i wody w organizmie. Lek nasila wchłanianie zwrotne wapnia z kości prowadząc tym samym do zwiększenia ryzyka osteoporozy, hydrokortyzon zmniejsza również wchłanianie jonów wapnia z przewodu pokarmowego.
Hydrokortyzon zmniejsza uwalnianie ACTH (hormonu adrenokortykotropowego) upośledzając pracę kory nadnerczy. Zmniejszenie wytwarzania ACTH może być przyczyną niedoczynność kory nadnerczy.
Wchłanianie hydrokortyzonu
Substancja czynna dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. Lek po upłynięciu godziny od podania osiąga maksymalne stężenie w osoczu.
Biodostępność hydrokortyzonu po podaniu miejscowym mieści się zakresie od 4% do 19%.
Dystrybucja hydrokortyzonu
Substancja czynna w osoczu występuje w postaci połączonej z białkami osocza na poziomie około 90%. Hydrokortyzon łączy się ze specjalnym białkiem przeznaczonym do transportu hormonów kory nadnerczy oraz albuminami osocza.
Substancja czynna przenika przez łożysko oraz trafia do pokarmu kobiety karmiącej.
Metabolizm hydrokortyzonu
Substancja czynna ulega biotransformacji w większości tkanek organizmu oraz w wątrobie. Hydrokortyzon ulega przekształceniu do tetrahydrokortyzolu oraz tetrahydrokortyzonu, które są ostatecznie sprzęgane z kwasem glukuronowym lub siarkowym.
Wydalanie hydrokortyzonu
Hydrokortyzon jest głównie wydalany z moczem w postaci sprzężonej z kwasem glukuronowym lub siarkowym. W niewielkim stopniu w moczu zaobserwowano również hydrokortyzon w niezmienionej formie.