Neomycyna, Neomycinum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o neomycynie

Rok wprowadzenia na rynek
1957
Substancje aktywne
neomycyna, siarczan neomycyny
Działanie neomycyny
bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwbakteryjne
Postacie neomycyny
aerozol, czopki, krem, krople do oczu, krople do uszu, maść, maść do oczu, tabletki
Układy narządowe
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ nerwowy i narządy zmysłów, układ pokarmowy (trawienny)
Specjalności medyczne
Dermatologia i wenerologia, Gastroenterologia, Okulistyka
Rys historyczny neomycyny

Neomycyna jest naturalnym aminoglikozydem, produkowanym przez bakterie Streptomyces fradiae. Pierwszy raz została dopuszczona do obrotu w Stanach Zjednoczonych w roku 1957, a podmiotem rejestrującym był Monarch Pharms.

Wzór sumaryczny neomycyny

C23H46N6O13

Spis treści

Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające neomycynę

Wskazania do stosowania neomycyny

Neomycyna jest naturalnym antybiotykiem aminoglikozydowym.
W lecznictwie stosowana jest głównie w preparatach miejscowych (maściach, czopkach, aerozolach na skórę). Często występuje w nich w połączeniu z innymi antybiotykami czy substancjami działającymi przeciwzapalnie. 

W postaci doustnej substancja czynna jest wykorzystywana w celu wyjałowienia przewodu pokarmowego w przygotowaniu do zabiegów operacyjnych. Antybiotyk znalazł również zastosowanie w leczeniu encefalopatii wątrobowej. 

Neomycyna w formach do stosowania miejscowego znalazła zastosowanie w terapii bakteryjnych schorzeń skóry takich jak liszajec zakaźny, czyraczność oraz pomocniczo w oparzeniach i odmrożeniach z ropnymi powikłaniami. Maści wieloskładnikowe zawierające neomycynę stosuje się w przypadku drobnych urazów skóry (zadrapań i otarć).

Neomycyna została zarejestrowana również w postaci maści do oczu. Jest stosowana w leczeniu stanu zapalnego brzegów powiek, owrzodzenia rogówki oraz przewlekłego i ostrego zapalenia spojówek. 

Dawkowanie neomycyny

Neomycyna jest stosowana doustnie w leczeniu encefalopatii wątrobowej. Dawka dobowa substancji czynnej mieści się w zakresie od 4 g do 12 g. Terapia encefalopatii trwa zwykle od pięciu do siedmiu dni. 
Neomycynę przyjmuję się w większych ilościach przed operacjami chirurgicznymi w celu wyjałowienia jelita. 

Dawka dobowa antybiotyku zależy głównie od masy ciała i wieku pacjenta, chorób współistniejących oraz stanu narządów organizmu. Schemat dawkowania powinien zostać dostosowany w przypadku współwystępowania schorzeń nerek ze względu na ryzyko wystąpienia uszkodzenia słuchu i pogorszenia czynności nerek. 

Stosowanie miejscowe neomycyny uwzględnia podanie cienkiej warstwy preparatu na zmienioną chorobowo skórę kilka razy na dobę. Leczenie miejscowe nie powinno trwać dłużej niż siedem dni.

Preparat do oczu powinien być stosowany na brzeg powieki lub bezpośrednio do worka spojówkowego. Leczenie może trwać maksymalnie dziesięć dni.

Przeciwskazania do stosowania neomycyny

Neomycyna jest przeciwwskazana w przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości na tę substancję leczniczą. Antybiotyku nie należy stosować miejscowo w przypadku owrzodzeń żylaków, zmienionych chorobowo lub uszkodzonych dużych powierzchni skóry oraz sączących ran. 
Preparat do oczu jest przeciwwskazany w przypadku wystąpienia podrażnień skóry w okolicy oka, wysypki ze świądem lub obrzęku i przekrwienia oka.

Doustne stosowanie neomycyn jest przeciwwskazane w kilku dodatkowych przypadkach, do których należą:

  • wiek poniżej dwunastego roku życia ze względu na ryzyko pojawienia się uszkodzeń słuchu i pogorszenia czynności nerek;
  • ciąża i okres karmienia piersią;
  • podeszły wiek;
  • schorzenia nerek oraz niewydolność nerek;
  • schorzenia narządu słuchu i równowagi oraz uszkodzenie słuchu.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania neomycyny

Podczas miejscowego wykorzystania neomycyny należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania preparatu na duże powierzchnie uszkodzonej skóry. Istnieje wtedy ryzyko trafienia antybiotyku do krążenia ogólnego i pojawienia się działań niepożądanych takich jak nefrotoksyczność i ototoksyczność. Miejsca zmienionego chorobowo nie należy owijać bandażami ani stosować na nie opatrunków okluzyjnych. 
Lek nie jest przeznaczony do stosowania na błony śluzowe, a w przypadku pojawienia się podrażnień preparat należy odstawić. 

Substancja czynna może powodować wystąpienie reakcji alergicznej u osób, u których wcześniej pojawiała się nadwrażliwość na inne aminoglikozydy. 

Podczas podania doustnego neomycyny, szczególna ostrożność powinni zachować pacjenci w podeszłym wieku, dzieci oraz osoby z zaburzoną czynnością nerek. W przypadku tych pacjentów istnieje ryzyko uszkodzeń związanych z działaniem ototoksycznym (toksyczny wpływ na słuch) oraz nefrotoksycznym (uszkodzenie nerek).

Antybiotyk może powodować zwiększenie stężenia kwasów żółciowych w kale, a także zmniejszenie aktywności laktazy. Stosowanie neomycyny przez dłuższy czas może wywołać zespół złego wchłaniania dotyczący takich substancji jak glukoza, tłuszcze, azot, jony metali.

W niektórych przypadkach terapia neomycyną powinna być monitorowana poprzez oznaczenie stężenia antybiotyku w osoczu. Jest to zalecane w celu uniknięcia uszkodzeń słuchu lub niewydolności nerek. Dawka substancji czynnej powinna zostać dostosowana w przypadku współistniejących schorzeń nerek.

Neomycyna może wywołać blokadę nerwowo–mięśniową, co należy uwzględnić w terapii osób z chorobą Parkinsona oraz cierpiących na schorzenia nerwowo–mięśniowe.

Nie należy przekraczać wyznaczonego czasu terapii z wykorzystaniem neomycyny, ponieważ substancja czynna jak każdy antybiotyk może spowodować pojawienie się szczepów opornych. 

Przeciwwskazania neomycyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi

Przeciwwskazane jest stosowanie neomycyny z innymi substancjami czynnymi, które mogą powodować wystąpienie uszkodzeń słuchu lub toksyczny wpływ na nerki. Przykładami takich substancji są inne antybiotyki (gentamycyna), kwas etakrynowy, kolistyna. 

Interakcje neomycyny z innymi substancjami czynnymi

Zmniejszenie skuteczności doustnych leków antykoncepyjnych.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol) estrogeny naturalne i syntetyczne
Neomycyna może spowodować zwiększenie wchłaniania substancji czynnych.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Witamina B12 (Cyjanokobalamina) (Cyanocobalamin) witaminy z grupy B
Digoksyna (Digoxin) glikozydy nasercowe
Fenoksymetylopenicylina (penicylina fenoksymetylowa) (Phenoxymethylpenicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Metotreksat (Methotrexate) antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)
Zwiększenie siły działania akarbozy, ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Akarboza (Acarbose) doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory alfa-glukozydazy
Zwiększenie ryzyka wystąpienie uszkodzeń słuchu lub upośledzenia czynności nerek.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cefaklor (Cefaclor) cefalosporyny II generacji
Cefaleksyna (Cefalexinum) cefalosporyny I generacji
Cisplatyna (Cisplatin) inne leki przeciwnowotworowe
Cyklosporyna (Cyclosporine) inhibitory kalcyneuryny
Furosemid (Furosemide) leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Karboplatyna (Carboplatin) inne leki przeciwnowotworowe
Oksaliplatyna (Oxaliplatin) cytostatyki alkilujące
Takrolimus (Tacrolimus) inhibitory kalcyneuryny
Teikoplanina (Teicoplanin) antybiotyki glikopeptydowe
Wankomycyna (Vancomycin) antybiotyki glikopeptydowe
Zwiększone ryzyko spadku stężenia wapnia w osoczu.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Kwas ibandronowy (Ibandronic acid) bisfosfoniany
Ryzyko nasilenia blokady nerwowo-mięśniowej. Możliwość pojawienia się zaburzeń oddychania.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Desfluran (Desflurane) substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - chlorowcowane węglowodory
Izofluran (Isoflurane) substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - chlorowcowane węglowodory
Sewofluran (Sevoflurane) substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - chlorowcowane węglowodory

Interakcje neomycyny z alkoholem

Jednoczesne spożywanie alkoholu w trakcie terapii neomycyną niesie ze sobą ryzyko wystąpienia zakłóceń w działaniu antybiotyku i nie jest zalecane. 

Inne rodzaje interakcji

Szczepionki wykorzystywane przeciwko durowi brzusznemu mogą ulec dezaktywacji pod wpływem neomycyny. 

Wpływ neomycyny na ciążę

Stosowanie neomycyny w trakcie ciąży jest niezalecane. Substancja czynna przenika przez łożysko. Możliwość terapii tą substancją czynną istnieje jedynie w razie bezwzględnej konieczności. Do niebezpieczeństw jakie niesie ze sobą stosowanie neomycyny podczas ciąży należą przede wszystkim ciężkie uszkodzenia nerek płodu oraz wrodzona głuchota związana, potwierdzona podczas terapii z wykorzystaniem innych aminoglikozydów. 

Wpływ neomycyny na laktację

Doustne stosowanie neomycyny podczas karmienia piersią nie jest zalecane. Substancja czynna może przenikać do mleka, pomimo niewielkich stężeń osiąganych w mleku (głównie ze względu na niewielką biodostępność substancji czynnej) nie można całkowicie wykluczyć wystąpienia ciężkich działań niepożądanych u niemowląt. 

Miejscowe stosowanie preparatów z neomycyną jest dopuszczalne podczas karmienia piersią, jedynie przy odpowiednim stosowaniu. Preparaty o działaniu miejscowym nie są przeznaczone do stosowania na błony śluzowe, należy unikać nakładania maści w okolicach piersi przed karmieniem. 

Skutki uboczne

swędzenie
zespół złego wchłaniania
niezdarność
blokada nerwowo-mięśniowa
uczulenie
obrzęk
hipokaliemia
Nadkażenia spowodowane opornymi bakteriami
Zwiększenie stężenia bilirubiny
uszkodzenie nerek
zaczerwienienie skóry
hipomagnezemia
nadmierne pragnienie
zaburzenia słuchu
utrata słuchu
zaburzenia równowagi
biegunka
gorączka
zakażenia grzybicze
zmniejszenie masy ciała
oczopląs
wstrząs anafilaktyczny
niedokrwistość hemolityczna
zwiększona aktywność enzymów wątrobowych
zawroty głowy
zapalenie jamy ustnej
wysypka
wymioty
szum w uszach
nudności
hipokalcemia
dezorientacja

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Inne możliwe skutki uboczne

Działanie niepożądane, które mogą wystąpić po podaniu miejscowo na skórę preparatów z neomycyną to głównie miejscowe reakcje nadwrażliwości, wysypka, świąd, podrażnienie. Lek może przenikać do krążenia ogólnego w przypadku podania na uszkodzoną skórę. 

W przypadku podania preparatów przeznaczonych do stosowania w okulistyce istnieje ryzyko wystąpienia tymczasowego przekrwienia spojówek, ustępujących zaburzeń widzenia oraz łzawienia i podrażnienia w okolicy oka. 

Objawy przedawkowania neomycyny

Przyjęcie zbyt dużej dawki neomycyny jest związane z wystąpieniem biegunki, wymiotów, nudności. W niektórych przypadkach opisano uszkodzenie słuchu (ototoksyczność) oraz upośledzenie czynności nerek (nefrotoksyczność). 

Mechanizm działania neomycyny

Mechanizm działania aminoglikozydów polega na połączeniu się z podjednostką 30S rybosomu bakterii. Wynikiem tego jest zaburzenie procesu przepisywania informacji genetycznej zawartej w mRna, co prowadzi do powstawania nieprawidłowych form białek niezbędnych do funkcjonowania komórki bakteryjnej. 

Neomycyna wykazuje aktywność wobec bakterii Gram-ujemnych do których należą:

  • Klebsiella pneumoniae;
  • Escherichia coli;
  • Enterobacter aerogenes;
  •  rodzaj Shigella;
  •  rodzaj Salmonella;
  •  rodzaj Pasteurella;
  • Bordetella pertussis;
  • Vibrio cholerae;
  • Proteus vulgaris;
  • Neisseria meningitidis;
  • Haemophilus influenzae.

Antybiotyk wykazuje również aktywność przeciwbakteryjną w kierunku bakterii Gram-dodatnich:

  • Bacillus anthracis;
  • Mycobacterium tuberculosis;
  • Streptococcus faecalis;
  •  Corynebacterium diptheriae;
  • Staphylococcus aureus;
  • Listeria monocytogenes.

Istnieje ryzyko pojawienia się oporności na neomycynę. Może wystąpić oporność krzyżowa z kanamycyną, paromycyną i framycyną. 

Wchłanianie neomycyny

Neomycyna jest w niewielkim stopniu wchłaniania (3%) z przewodu pokarmowego. Stany zapalne i uszkodzenia nabłonka jelit mogą odpowiadać za zwiększenie wchłaniania substancji czynnej. 

Neomycyna nie wchłania się po podaniu miejscowym. W przypadku stosowania preparatu na uszkodzoną tkankę istnieje ryzyko trafienia substancji czynnej do krążenia ogólnego. 

Dystrybucja neomycyny

Ze względu na niewielkie wchłanianie neomycyna osiąga wysokie stężenie w jelitach. Lek w niewielkim stopniu występuje w połączeniach z białkami osocza. 

Wydalanie neomycyny

Neomycyna jest wydalana z moczem i z kałem w postaci niezmienionej. Wchłonięta cześć dawki substancji czynnej ulega eliminacji z moczem, reszta (około 97%) znajduje się w kale. Okres półtrwania substancji czynnej wynosi około  3 godzin. 

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl