Jak leczyć rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego?

Za rozwój rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego odpowiedzialna jest beztlenowa Gram-dodatnia bakteria o nazwie Clostridium difficile. Bakteria ta jest laseczką, produkującą toksyny A i B, które wywołują biegunkę. Bakteria ta nadmiernie rozmnaża się w jelicie w wyniku stosowania antybiotyków o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego. 

Rezerwuarem bakterii Clostridium difficile jest ziemia i środowisko zewnętrzne (zwłaszcza szpitale, domy opieki długoterminowej, żłobki) oraz nosiciele (zarówno dorośli, głownie w wieku podeszłym, jak i dzieci, włącznie z niemowlętami) i chorzy. Jeśli chodzi o drogę przenoszenia bakterii, to do zakażenia dochodzi drogą pokarmową (oralno-fekalną). 

Najważniejszym czynnikiem ryzyka zakażenia się bakterią Clostridium difficile jest aktualna lub niedawna antybiotykoterapia (zwłaszcza dotyczy to takich antybiotyków jak klindamycyna, cefalosporyny - głównie cefalosporyny trzeciej generacji, penicyliny o szerokim zakresie działania oraz fluorochinolony). Innym czynnikiem ryzyka odpowiedzialnym za rozwój rzekomobłoniastego zapalenia jakiego grubego jest hospitalizacja, zwłaszcza trwająca ponad cztery tygodnie, jak również pobyt w ośrodku medycznym opieki długoterminowej, wiek powyżej 65 roku życia, stosowanie  inhibitorów pompy protonowej oraz poważne choroby towarzyszące (zwłaszcza liczne). Zdarza się, że do rozwoju rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego przyczyniają się też ciężkie oparzenia, mocznica, wstrząs, jak również niedrożność jelit, niedokrwienne zapalenie jelita grubego oraz choroba Hirschsprunga.

Okres wylęgania trwa nawet do dwóch miesięcy. Chory jest zakaźny przez okres choroby i przez okres bezobjawowego wydalania Clostridium difficile w stolcu (nosicielstwo). 

Przede wszystkim dominującym objawem jest biegunka, która może mieć rożne nasilenie: zdarza się, że obecne są nieliczne rozluźnione stolce, jednak zdarza się też, że ilość stolców wynosi około 30 na dobę, wypróżnienia są wodniste. Rzadko w stolcach obecna jest domieszka świeżej krwi. Dodatkowym objawem jest bardzo silny, kurczowy ból brzucha, który umiejscawia się głównie w dolnych kwadrantach brzucha. W cięższym przebiegu rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego może pojawić się też gorączka, a w jeszcze cięższych odwodnienie i wstrząs. U wielu chorych przebieg choroby jest na szczęście łagodny, charakteryzujący się samoistnym ustąpieniem biegunki 5-10 dni po przerwaniu antybiotykoterapii. W cięższych przypadkach śmiertelność może wynosić nawet powyżej 50%. U około 25% pacjentów zdarzają się częste nawroty rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. 

Aby móc postawić diagnozę przemawiającą za rzekomobłoniastym zapaleniem jelita grubego należy wykonać badanie mikrobiologiczne. Wykonuje się wtedy posiew kału (taki posiew należy wykonać u każdego pacjenta w szpitalu, u którego biegunka pojawiła się po 72 godzinach hospitalizacji). Posiew stolca na obecność Clostrodium difficile charakteryzuje duża czułość i mała swoistość, wynik uzyskuje się w ciągu 24-120 godzin. Dodatkowo, za pomocą  testu ELISA lub metody PCR ocenia się zdolność wytwarzania toksyn A i B. Dodatkowo, celem postawienia diagnozy, należy wykonać endoskopię jelita grubego (kolonoskopię) - w obrazie stwierdzi  się wtedy charakterystyczne, szarożółte, żółtawozłociste oraz miodowe tarczki o średnicy od kilku milimetrów do 1-2 cm dość równomiernie pokrywające błonę śluzową odbytnicy, dalszego odcinka esicy, a u około 30% chorych wyłącznie prawej połowy okrężnicy. Tarczki te mogą być niewidoczne u chorych z upośledzoną odpornością lub u chorych cierpiących na swoiste zapalenie jelit. W czasie badania zawsze pobierane są wycinki do badania histopatologicznego. Można też wykonać dodatkowe badania laboratoryjne, które także będą "naprowadzać" lekarza na postawienie diagnozy: w morfologii krwi stwierdza się leukocytozę (podwyższony poziom białych krwinek), ponadto obecne są zaburzenia w równowadze wodno- elektrolitowej typowe dla biegunki, a w cięższych przypadkach hipoalbuminemia.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego należy różnicować przede wszystkim z biegunkami wywoływanymi przez inne przyczyny: biegunki wirusowe, biegunki wywoływane przez inne bakterie, biegunki podróżnych. Poza tym rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego należy również różnicować z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, które różni się stałą domieszką świeżej krwi w stolcu oraz innym obrazem w kolonoskopii. 

W przypadku lżejszej postaci rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego czasami wystarczy po prostu odstawić antybiotyk, który przyczynił się do wywołania choroby i w razie konieczności po prostu należy zamienić go na inny. W przypadku cięższej postaci rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego konieczna jest hospitalizacja celem wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz wyrównania poziomu albumin. W ten sposób wygląda leczenie niefarmakologiczne rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. Zdarza się jednak, że zachodzi potrzeba farmakologicznego lecenia choroby. Co należy zrobić w takiej sytuacji? Wtedy zachodzi potrzeba włączenia właściwego antybiotyku, bardzo często jest nim metronidazol i wankomycyna oraz probiotyku. Zdarza się też czasami, że zachodzi potrzeba operacyjnego leczenia choroby - do operacji polegającej na resekcji fragmentu jelita dochodzi głównie  w sytuacji, kiedy istnieje ryzyko powikłań pod postacią ostrego brzucha lub w sytuacji, kiedy dochodzi do powstania wstrząsu opornego na leczenie zachowawcze.