Najczęstszym rodzajem niedokrwistości (czyli anemii) jest u dzieci niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza. Pojawia się ona głównie w okresie intensywnego wzrostu dziecka, czyli przede wszystkim w okresie pierwszych dwóch lat życia malucha (zwykle pomiędzy 6 a 24 miesiącem życia) oraz w okresie dojrzewania. Niedokrwistość może też pojawić się wcześniej, jeśli zapasy żelaza w chwili urodzenia były mniejsze niż zwykle, zdarza się to często w przypadku wcześniactwa, w sytuacji, kiedy matka w okresie ciąży cierpiała z powodu niedokrwistości, jak również wówczas, kiedy w okresie okołoporodowym lub późniejszym doszło do znacznej utraty krwi. W przypadku tych dzieci z grup ryzyka powinny one otrzymywać żelazo profilaktycznie od trzeciego miesiąca życia do końca pierwszego roku życia.
Jakie są objawy niedokrwistości z niedoboru żelaza?
Wszystko uzależnione jest od tego, jak duży jest ten niedobór. W przypadku małego niedoboru nie stwierdza się zwykle żadnych objawów. W przypadku niedoboru większego i zaczyna obserwować się osłabienie, jak również apatię, senność i rozdrażnienie. Dzieci mogą szybko się męczyć, mogą skarżyć się na bóle głowy oraz uczucie kołatania serca. Skóra dzieci z niedokrwistością z niedoboru
żelaza jest blada, podobnie jak śluzówki jamy ustnej i spojówki. W czasie badania lekarskiego nad sercem lekarz często wysłuchuje szmer skurczów, typowe są kruche i łamliwe paznokcie, często zaczynają wypadać włosy, skóra jest sucha i szorstka, a w kącikach ust mogą pojawić się zajady. Często u dzieci tych obserwuje się zahamowanie przyrostu masy ciała i wzrostu oraz zdecydowanie większą zdolność do nawracających zakażeń.
W jaki sposób rozpoznaje się niedokrwistość z niedoboru żelaza?
Do rozpoznania wystarczy wykonanie badania morfologii krwi, w którym będzie można zaobserwować przede wszystkim obniżony poziom hemoglobiny i hematokrytu. Ponadto inne pomocne badania to poziom żelaza i ferrytyny (magazyn żelaza), który też będzie obniżony. Dochodzi natomiast do podwyższenia wskaźnika całkowitej zdolności wiązania żelaza, zwiększa się też wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.
W jaki sposób leczy się niedokrwistość z niedoboru żelaza?
Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza polega na podawaniu preparatów żelaza we właściwie dobranej do wieku i masy ciała dziecka dawce. W czasie leczenia żelazem wskazane jest podawanie też
witaminy C oraz B6, które ułatwiają przyswajanie żelaza. Należy spożywać też duże ilości mięs, ryb, warzyw i owoców, które są bogate w żelazo. Unikać natomiast należy mleka, mąki i kasz, które pogarszają wchłanianie żelaza. Zdarza się, że w czasie kuracji żelazem u dzieci może pojawić się biegunka lub odwrotnie – zaparcie, czasami obecne są też nudności, wymioty i bóle brzucha, a stolec może mieć czarne zabarwienie, co świadczy o tym, że żelazo jest przyjmowane regularnie.
Innym rodzajem niedokrwistości u dzieci może być niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego i witaminy B12. Ten rodzaj niedokrwistości zalicza się do tzw. niedokrwistości megaloblastycznych, czyli takich, w przebiegu których krwinki czerwone mają dużą objętość.
Kiedy dochodzi do rozwoju tego rodzaju niedokrwistości?
Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego powstaje w sytuacji, kiedy powyższych witamin jest za mało. Niedobór witaminy B12 występuje zwykle wskutek niedostatecznej jej podaży w pokarmie (głównie w przypadku wegetarianizmu) lub też w przypadku zaburzonego jej wchłaniania w jelitach. Do zaburzeń wchłaniania witaminy B12 w jelitach dochodzi zwykle w przebiegu
choroby Crohna, po resekcji jelit, w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki lub też w zaburzeniach wydzielania tzw. czynnika wewnętrznego, który ułatwia wchłanianie witaminy B12. Do niedoboru kwasu foliowego może dojść u dziecka w okresie szybkiego wzrostu, w przypadku nieprawidłowej diety (niedożywienie, karmienie dziecka tylko kozim mlekiem), w przypadku zaburzeń wchłaniania (głównie dotyczących jelita cienkiego, zwykle w przebiegu celiakii) oraz w sytuacji, kiedy przyjmowane są niektóre leki (leki przeciwdrgawkowe jak fenytoina czy fenobarbital oraz cytostatyki – metotreksat). Na niedobór kwasu foliowego dość mocno narażone są wcześniaki, które mają niewielkie zapasy kwasu foliowego.
Jakie są objawy niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego i witaminy B12?
Przede wszystkim można zaobserwować bladożółte zabarwienie skóry. Dzieci mają zmniejszony apetyt, są rozdrażnione lub apatyczne. Ponadto można też stwierdzić brak przyrostu masy ciała oraz zahamowanie dojrzewania płciowego. W badaniu fizykalnym lekarz może czasami stwierdzić powiększoną wątrobę i śledzionę, jak również obrzęki czy cechy skazy krwotocznej. Zdarzają się też zaburzenia neurologiczne, charakterystyczny jest też czerwony, wygładzony język.
Jak stawia się rozpoznanie niedokrwistości megaloblastycznej?
Rozpoznanie można postawić na podstawie morfologii krwi, w której stwierdzi się zwiększoną objętość krwinki czerwonej oraz zwiększoną średnią masę hemoglobiny w krwince czerwonej. Poza tym typowe jest obniżenie poziomu wit. B12 i kwasu foliowego w surowicy.
Jak leczy się niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego?
Leczenie niedokrwistości megaloblastycznej polega na ustaleniu właściwej diety oraz suplementacji witaminy B12 i kwasu foliowego. Profilaktyka niedoboru kwasu foliowego powinna natomiast obejmować głównie wcześniaki.
Zdecydowanie rzadziej u dzieci występują innego rodzaju niedokrwistości. Zalicza się do nich niedokrwistości aplastyczne, które spowodowane są zmniejszeniem liczby komórek macierzystych w szpiku kostnym i /lub zaburzeniem możliwości ich odnowy i różnicowania. Ponadto zdarzają się też niedokrwistości hemolityczne, czyli niedokrwistości mające związek z nadmiernym niszczeniem krwinek czerwonych pod wpływem różnych czynników, zarówno wrodzonych, jak i nabytych. Te rodzaje niedokrwistości są dużo groźniejsze, wymagają zdecydowanie bardziej specjalistycznego leczenia, czasami w ich przebiegu niestety zachodzi też potrzeba hospitalizacji.