Bąblowiec – choroba brudnych rąk

Pierwszym rodzajem bąblowicy jest bąblowica jednojamowa, inna jej nazwa to echinokokoza. Ten rodzaj bąblowicy wywoływany jest przez larwę tasiemca o nazwie Echinococcusgranulosus, czyli tasiemiec bąblowcowy. Postać larwalna tego pasożyta tworzy w narządach wewnętrznych odgraniczoną torbiel, która przebiega z objawami guza. Postać dorosła tego rodzaju tasiemca ma wielkość około 3-6 mm i bytuje ona w jelicie cienkim żywiciela ostatecznego, którym są głownie psy. Żywicielem pośrednim tego pasożyta są natomiast zwierzęta roślinożerne (najczęściej są to owce) i wszystkożerne (świnie). Człowiek natomiast zaraza się przez spożycie żywności zanieczyszczonej jajami inwazyjnymi pasożyta i w ten sposób staje się przygodnym żywicielem pośrednim - w jelicie cienkim człowieka wylęga się larwa tasiemca, która przenika przez ścianę jelita do krążenia wtórnego i lokalizuje się w narządach wewnętrznych, najczęściej w wątrobie, gdzie tworzy dobrze odgraniczoną torbiel, która powoli powiększa się (około 0,5-1 cm/rok). 

Co jest rezerwuarem tasiemca bąblowcowego? Jaka jest droga jego przenoszenia?

Rezerwuarem tego pasożyta są zwykle psy, a sporadycznie także wilki, lisy, jenoty i koty (żywiciele ostateczni). Człowiek natomiast zaraża się drogą pokarmową poprzez zanieczyszczone ręce lub też skażoną żywność. 

Jakie są czynniki ryzyka zarażenia się tasiemcem Echinococcusgranulosus?

Do najczęstszych czynników ryzyka zakażenia się należy kontakt z psem (przede wszystkim tym, który karmiony jest odpadkami ubojowymi), jak również przebywanie w hodowali świń lub owiec oraz kontakt z ziemią, czy spożywanie nieumytych warzyw i owoców. 

Czy występowanie bąblowicy jednojamowej jest częste?

W Polsce zwykle stwierdza się około kilkadziesiąt przypadków w ciągu całego roku, choroba jednak występuje też w pozostałych rejonach świata. 

Czy okres wylęgania choroby jest długi? Czy chory człowiek zaraza kontaktujące się z nim osoby?

Okres wylęgania się choroby jest długi, bowiem okres bez jakichkolwiek objawów choroby może trwać od kilku miesięcy nawet do kilku lat. Chory człowiek natomiast nie zaraża kontaktujących się z nim osób. 

Jakie są objawy bąblowicy jednojamowej?

W ponad 60% przypadków bąblowica jednojamowa może przebiegać w sposób zupełnie bezobjawowy, zwłaszcza jeśli zmiana lokalizuje się w wątrobie, a rozpoznanie jest stawiane wtedy zupełnie przypadkowo. Obraz kliniczny choroby uzależniony jest zatem od umiejscowienia torbieli, jej rozmiarów, stopnia zaawansowania choroby i stopnia uszkodzenia zajętego narządu. Należy też pamiętać o tym, że niektóre torbiele mogą samoistnie zanikać. 

W jakich narządach zatem zwykle lokalizuje się torbiel w przebiegu bąblowicy jednojamowej?

W ponad 60% przypadków torbiel lokalizuje się w wątrobie. Pojawia się wtedy dyskomfort w prawej okolicy podżebrowej, jak również uczucie pełności w nadbrzuszu, dolegliwości te nasilają się w pozycji leżącej na prawym boku. W przypadku dużych torbieli stwierdza się też powiększenie wątroby. Poza tym, torbiel w przebiegu bąblowicy może  lokalizować się nietypowo, czyli w płucach (jest to około 20% przypadków), jak również w mózgu, w narządach miednicy mniejszej, w narządach płciowych, gałce ocznej oraz kościach. 

W jaki sposób stawia się rozpoznanie bąblowicy jednojamowej?

Do diagnostyki choroby służą przede wszystkim badania obrazowe: USG wątroby oraz tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. W badaniach stwierdza się dobrze odgraniczoną torbiel,o często zwapniałej ścianie, z odbiciami wewnętrznymi odpowiadającymi przegrodom (torbiele potomne) lub odklejoną warstwą wewnętrzną torbieli (tzw. obraz lilii wodnej). Ponadto, wykonywane jest badanie serologiczne: oznacza się w surowicy swoiste przeciwciała IgG za pomocą testu ELISA, zaś testem potwierdzającym jest test Western-blot. Do diagnostyki służą również badania histologiczne i cytologiczne- za pomocą biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej pobiera się materiał diagnostyczny z torbieli. 

Jak wygląda leczenie bąblowicy jednojamowej?

W przypadku torbieli degenerujących, małych, o grubej zwapniałej ścianie wystarcza zwykle obserwacja. W innych przypadkach do leczenia wykorzystuje się albendazol, czasami zachodzi też potrzeba wycięcia torbieli.

Innym rodzajem bąblowicy jest bąblowica wielojamowa, czyli inaczej alweokokoza. Jest to odzwierzęca inwazja pasożytnicza o przewlekłym przebiegu wywoływana przez larwalną postać tasiemca Echinococcusmultilocularis, przebiega ona z objawami przypominającymi nowotwór złośliwy wątroby. 

W jaki sposób dochodzi do zakażenia się bąblowicą wielojamową?

Człowiek może zarazić się poprzez kontakt z lisami (czyli najbardziej narażeni na zakażenie się są myśliwi i leśnicy), jak również przez kontakt z glebą oraz spożywanie niemytych owoców runa leśnego. Zachorowania mogą też występować rodzinnie. 

Jakie są objawy bąblowicy wielojamowej?

Przez bardzo długi okres, nawet przez wiele lat, choroba może nie dawać w ogóle żadnych objawów. W 99% przypadków zmiana pierwotna zlokalizowana jest w wątrobie, zatem w przypadkach objawowych obraz kliniczny przypomina wolno postępujący pierwotny nowotwór wątroby: pojawia się zatem dyskomfort lub/i ból w prawej okolicy podżebrowej, powiększenie  wątroby i śledziony, objawy nadciśnienia wrotnego, w większości przypadków też uszkodzenie dróg żółciowych przebiegające z żółtaczką cholestatyczną. Ponadto, pasożyt rozrastając się może naciekać okoliczne tkanki i narządy (czyli przeponę, opłucną, serce, osierdzie, ścianę żołądka i dwunastnicy, otrzewną, nadnercza oraz węzły chłonne). W zmianach zaawansowanych dodatkowo może wystąpić wodobrzusze, wyniszczenie, cechy niewydolności  wątroby, przerzuty do otrzewnej i odległe do płuc (pojawia się wtedy kaszel, krwioplucie, duszność ), mózgu (padaczka, objawy ogniskowe) oraz do gałki ocznej i do kości. 

Jakie badania umożliwiają  postawienie rozpoznania bąblowicy wielojamowej?

Przede wszystkim do diagnostyki służą badania obrazowe. W usg stwierdza się słabo odgraniczoną, nietworzącą torebki, nieregularną zmianę ogniskową, z obszarami martwicy, zwapnieniami i naciekiem sąsiednich struktur, często obecne jest też poszerzenie wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych oraz powiększenie śledziony i/lub wątroby. W rtg klatki piersiowej stwierdza sięczęsto uniesienie prawej kopuły przepony, jak również okrągłe cienie i poszerzenie śródpiersia. W tomografii komputerowej głowy widoczna jest natomiast zmiana przypominająca guz mózgu. Dodatkowo wykonywane są badania serologiczne. Oznacza się zatem obecność swoistych przeciwciał, weryfikacje przeprowadza się testem Western blot. Do diagnostyki służy też badanie histologiczne i cytologiczne. 

Jak wygląda leczenie bąblowicy wielojamowej?

Leczenie bąblowicy wielojamowej jest prowadzone tylko  w specjalistycznych ośrodkach. Podstawową metodą leczenia jest chirurgiczne usunięcie zmiany, jak również stosowanie albendazolu. 

Jak można zapobiegać zarażeniu się bąblowicą jedno i wielojamową?

Przede wszystkim należy regularnie odrobaczać psy, zwłaszcza pasterskie, jak i te, które karmionesą odpadkami ubojowymi. Należyunikać karmienia psów podrobami zwierząt hodowlanych. Zawsze należy myć ręce oraz pracować w rękawicach w razie kontaktu z ziemią. Ważne jest też aby, bardzo dokładnie myć warzywa i owoce, jak również myć zebrane grzyby i owoce runa leśnego przed ich spożyciem.