Strefa okazji
Nowości
Krótkie daty
Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?
Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?
- Czym jest leczniczy jad pszczeli? Jaki jest jego skład?
- Właściwości prozdrowotne jadu pszczelego
- Wpływ jadu pszczelego na inne choroby
Czym jest leczniczy jad pszczeli? Jaki jest jego skład?
Jad pszczeli, inaczej apitoksyna, jest substancją produkowaną przez gruczoły jadowe znajdujące się w odwłokach pszczół miodnych (Apis mellifera) – gatunku hodowanym w celu produkcji miodu i innych produktów pszczelich, takich jak pyłek kwiatowy, pierzga, propolis, kit pszczeli. Owady wytwarzają jad w warunkach zagrożenia, jest to ich mechanizm obronny, dzięki niemu pszczoły mogą się również komunikować między sobą. Co ciekawe, eksperyment przeprowadzony niedawno przez naukowców z Australii, w trakcie którego starano się zrozumieć czynniki biotyczne i abiotyczne wpływające na zmienność składu jadu pszczelego, pokazał, że bardziej agresywne pszczoły wytwarzają bogatszy jad o większej zawartości białka.
Jad pszczeli jest złożoną substancją chemiczną. Większość jego suchej masy stanowią peptydy (m.in. mastoparan, melittyna, apamina, peptyd MCDP) oraz białka o właściwościach enzymatycznych (np. fosfolipaza A2, hialuronidaza, fosfomonoesteraza). Ponadto w jadzie znajdują się:
- aminokwasy, takie jak histydyna, lizyna, arginina, prolina,
- biogenne aminy, m.in. histamina i dopamina,
- fosfolipidy,
- feromony,
- biopierwiastki.
Właściwości prozdrowotne jadu pszczelego
Jad pszczół miodnych zawiera wiele związków biologicznie aktywnych, dzięki czemu ma wiele potencjalnych właściwości leczniczych:
- Przeciwbólowe – chociaż iniekcja jadu pszczelego może początkowo powodować nieprzyjemne odczucia, to udowodniono, że może również znosić dolegliwości pojawiające się w chorobach zapalnych. Wstrzykuje się go wówczas w punkty akupunkturowe (apipunktura). Badania pokazały też, że terapia jadem pszczelim może działać przeciwbólowo w przypadku allodyni (rodzaj bólu neuropatycznego wywołanego bodźcem, który zazwyczaj nie powoduje dolegliwości, np. niska temperatura). W eksperymentach przeprowadzonych na gryzoniach akupunktura jadem pszczelim miała również działanie przeciwbólowe w chorobie zwyrodnieniowej stawów.
- Przeciwreumatyczne – reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła, autoimmunologiczna choroba zapalna, która prowadzi do nieodwracalnej destrukcji stawów i kości. W jej leczeniu stosuje się: leki biologiczne, glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne (oraz inne preparaty przeciwbólowe), a także fizykoterapię, kinezyterapię, specjalną dietę. Jednak terapia nie zawsze jest skuteczna, a ponadto może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych, dlatego pacjenci poszukują metod alternatywnych. Naukowcy oceniali działanie przeciwartretyczne jadu pszczelego na różnych modelach zwierzęcych. Okazało się, że po podaniu podskórnym następuje zahamowanie rozwoju zapalenia wielostawowego u gryzoni. Silne właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe przypisuje się przede wszystkim adolapinie oraz melittynie, które znajdują się w jadzie pszczelim.
- Przeciwnowotworowe – ze względu na wysoką zachorowalność i śmiertelność leczenie raka pozostaje jednym z najważniejszych wyzwań medycyny. W związku z tym nieustannie poszukiwane są nowe strategie walki z nowotworami. Za przeciwnowotworowe działanie jadu pszczelego odpowiada kilka różnych związków, a jednym z nich są peptydy – zwłaszcza melittyna. Mogą one indukować śmierć komórek nowotworowych i znacznie zwiększać skuteczność chemioterapii i radioterapii. Mogą także łagodzić migrację komórek nowotworowych poprzez hamowanie angiogenezy i przejścia ze stanu nabłonkowego do mezenchymalnego.
- Antybakteryjne – związki znajdujące się w jadzie pszczelim mogą prowadzić do lizy komórek bakteryjnych. W badaniach in vivo jad podany myszom zwiększał przeżywalność gryzoni dzięki łagodzeniu objawów zapalenia płuc wywołanego przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus).
- Przeciwwirusowe – jad pszczeli wykazuje działanie przeciwwirusowe przeciwko licznym wirusom otoczkowym (np. wirus grypy A czy wirus opryszczki pospolitej) oraz wirusom bezotoczkowym (np. enterowirus-71 i wirus Coxsackie). Dokładny mechanizm działania jadu jako środka przeciwwirusowego pozostaje jednak niejasny.
Wpływ jadu pszczelego na inne choroby
Schorzenia, w leczeniu których jad pszczeli może znaleźć zastosowanie to przede wszystkim:
- Zaburzenia neurologiczne – choroba Parkinsona i choroba Alzheimera to schorzenia neurodegeneracyjne prowadzące do postępującego uszkodzenia neuronów (komórek nerwowych). Badania wykazały działanie neuroprotekcyjne jadu pszczelego i pokazały, że może on opóźnić postęp wyżej wymienionych chorób. Efekty obejmowały głównie poprawę wydajności motorycznej oraz łagodzenie zaburzeń pamięci, a także hamowanie stresu oksydacyjnego i tłumienie reakcji zapalnej. Wykazano również, że składniki jadu pszczelego, takie jak melittyna i apamina, miały działanie neuroprotekcyjne przeciwko innym schorzeniom neurologicznym, w tym przeciwko padaczce, zmianom neurobehawioralnym, deficytom pamięci czy stwardnieniu rozsianemu (w badaniach na zwierzętach jad pszczeli zwiększał m.in. ilość mieliny).
- Choroby skóry – jedno z badań dotyczących jadu pszczelego wykazało, że zmniejsza on nasilenie atopowego zapalenia skóry. Stymuluje produkcję CD55 (ang. decay-accelerating factor), co prowadzi do złagodzenia objawów choroby.
- Choroby przewodu pokarmowego – jad pszczeli wykazywał w badaniach działanie przeciwzapalne w przypadku takich schorzeń, jak wrzody żołądka, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy ostra niewydolność wątroby. Dostrzeżono m.in. działanie chroniące żołądek przed wrzodami wywołanymi kwasem acetylosalicylowym u szczurów oraz działanie przeciwwrzodowe w leczeniu WZJG wywołanego kwasem octowym u myszy.
