Mykoplazma (mycoplasma pneumoniae) – objawy i leczenie

Czym jest mykoplazmoza? 

Mykoplazmy są najmniejszymi znanymi bakteriami. Choć zaklasyfikowane są jako bakterie, to nie posiadają ściany komórkowej, a rozmiarami przypominają wirusy. Przedstawiciele tego rodzaju występują zarówno u ludzi jak i zwierząt. Najczęstszą bakterią chorobotwórczą dla ludzi jest Mykoplazma pneumoniae. Rozwija się w organizmie człowieka, nie występując w świecie zwierząt i bardzo trudno wyhodować ją w warunkach laboratoryjnych. Odpowiedzialna jest za wywoływanie infekcji w układzie oddechowym. Nasilenie zakażeń wywołanych przez Mykoplazma pneumoniae obserwuje się w sezonie jesiennym w cyklach, co 5-8 lat.

U dzieci poniżej 5 roku życia mycoplazma powoduje zwykle zakażenia górnych dróg oddechowych. Natomiast u dzieci w wieku szkolnym, młodzieży i młodych dorosłych jest przyczyną atypowych zapaleń płuc. Mykoplazmą zarażamy się od innego zakażonego człowieka poprzez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową. Okres inkubacji (od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów) trwa od 7 do 14 dni. Istnieje możliwość powstania epidemii w środowisku zamkniętym. Infekcja mykoplazmatyczna sprzyja zakażeniom innymi czynnikami chorobotwórczymi. Mycoplazma pneumoniae posiada wyspecjalizowane białka, dzięki którym może łatwo wiązać się z komórkami nabłonka oddechowego posiadającymi rzęski. Podczas oceny zmian zapalnych w układzie oddechowym okazuje się, że są one takie same jak zmiany spowodowane przez wirusy. Być może jest to przyczyną kłopotów z rozróżnieniem czy przyczyną stanu zapalnego jest wirus czy Mykoplazma. Samo badanie kliniczne i wywiad przeprowadzony z pacjentem nie są wystarczające, aby rozwiać wątpliwości. Potrzebne są specjalistyczne badania.

Objawy kliniczne mykoplazmozy

Pierwszymi oznakami zakażenia Mycoplazmą pneumoniae mogą być objawy zapalenia gardła. Najczęściej są to ból i pieczenie oraz zaczerwienienie i rozpulchnienie śluzówek. Nie ma natomiast objawów nieżytowych błony śluzowej nosa, czyli kataru, które zwykle towarzyszą infekcjom wywołanym przez wirusy. Choroba rozprzestrzenia się na niższe piętra układu oddechowego, stopniowo zajmując krtań, tchawicę oskrzela, oskrzeliki i tkankę płucna. W okresie jej rozwoju występuje kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny, a także gorączka lub stany podgorączkowe. Samopoczucie i tolerancja wysiłku pogarszają się. Objawy te nie są tak mocno wyrażone jak wówczas, gdy patogenem zapalenia płuc są bakterie. Okres od zakażenia do wystąpienia zapalnych zmian w płucach trwa średnio około 10 dni.

Czasem dochodzi do wytworzenia się wysięku w jamie opłucnowej. Sytuacja ta ma miejsce, gdy procesem zapalnym objęta jest błona powlekająca płuca i ścianę klatki piersiowej, zwana opłucną. Zdarza, że Mycoplazma pneumoniae powoduje zapalenie ucha środkowego lub zatok. Bardzo charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej są pęcherzowe zmiany zapalne błony bębenkowej. W rzadszych przypadkach choroba obejmuje inne układy. Stawową postać cechuje wystąpienie ostrego zapalenia stawów.

Najczęściej objawy mykoplazmozy występują tylko w jednym stawie i są przemijające. Pojawia się wtedy bolesność, zaczerwienienie, obrzęk w okolicy zajętego stawu. Objawy skórne mykoplazmy to rumień, pokrzywka, zmiany pęcherzowe, a nawet burzliwie przebiegający z gorączką i ogólnym osłabieniem zespół Stevens-Johnsona, kiedy to na śluzówkach i skórze pojawiają się pęcherzowe zmiany, których pokrywa łatwo ulega uszkodzeniu. Skutkiem zakażenia Mycoplazmą pneumoniae mogą być także patologie serca jak zapalenia osierdzia, zapalenia mięśnia sercowego. U części zakażonych osób bakteria powoduje niedokrwistość, której przyczyną jest nadmierny rozpad krwinek czerwonych. W niewielkim odsetku przypadków Mycoplazma pneumonace odpowiada za powstanie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, neuropatie nerwów czaszkowych, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego i inne patologie w zakresie układu nerwowego.

Jak rozpoznać mykoplazmę?

Gdy infekcja przedłuża się lub są trudności w leczeniu, wykonuje się badania dodatkowe. Jednym z kluczowych badań dla postawienia trafnej diagnozy jest zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej. Na kliszy rentgenowskiej uwidacznia się obustronne rozlane zajęcie płuc, lecz czasem zmiany są ogniskowe lub zajęty jest wyłącznie segment płuca. Widoczne mogą być zmiany śródmiąższowe i wysięk w jamie opłucnej. Zdarza się, że stopień zmian stwierdzanych w badaniu radiologicznym nie znajduje odzwierciedlenia w manifestacji klinicznej. Badania bakteriologiczne nie wykazują patogenu. W morfologii krwi zazwyczaj nie stwierdza się zmian jak np. zwiększenia liczby białych krwinek krwi, co często jest obserwowane w procesach zapalnych, których przyczyną są bakterie.

Bardzo pomocne w rozpoznaniu mykoplazmozy jest wykrycie wzrostu miana zimnych aglutynin. Jednak wysoki poziom aglutynin, na podstawie którego można postawić wiarygodną diagnozę występuje tylko w niektórych wypadkach, kiedy dość wyraźnie zaznaczone są objawy kliniczne. U dzieci poniżej 12 roku życia nie zawsze można na podstawie takiego badania postawić rozpoznanie. Obecnie coraz większą rolę odgrywa wykrycie przeciwciał produkowanych przeciwko mykoplazmie. Przeciwciała te należą do klasy IgM i są produkowane podczas ostrego zakażenia. Ale nie występują one od pierwszych godzin infekcji - pojawiają się dopiero po 6-10 dniach jej trwania. Ten okres potrzebny jest na to, aby układ odpornościowy rozpoznał obce dla niego białko i mógł wyprodukować przeciwciała.

Istnieje także możliwość wykrywania materiału genetycznego mykoplazmy za pomocą tzw. testów PCR. Choć to kosztowna metoda, pozwala wcześniej ustalić czynnik chorobotwórczy i może być jedyną skuteczną w przypadkach zaburzeń układu immunologicznego. Wykrywanie zimnych aglutynin, przeciwciał IgM przeciwko mykoplaźmie i testy PCR wykonywane są jednak niestety w nielicznych laboratoriach.

W leczeniu mikoplazmy pomaga tylko antybiotyk

Choć objawy infekcji mykoplazmatycznej i wirusowej są podobne, to leczy się je odmiennie. W zakażeniu mykoplazmatycznym stosuje się antybiotyki. Skuteczne są w tym przypadku tetracykliny, doksycyklina i antybiotyki makrolidowe. U dzieci do 10 roku życia zaleca się niemalże wyłącznie te ostatnie. Kuracja antybiotykiem powinna trwać około 10 dni, aby zminimalizować ryzyko nawrotów klinicznych.