Strefa okazji
Nowości
Krótkie daty
Zespół słabości (kruchości) to nie zwykłe starzenie. Objawy, diagnoza, leczenie
Proces starzenia jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka i ma znaczący wpływ zarówno na fizyczne, jak i psychiczne funkcjonowanie seniorów. Wśród zachodzących zmian wymienić można między innymi pogorszenie pracy poszczególnych narządów, podatność na choroby, zaburzenia poznawcze czy zespół kruchości. Ten ostatni jest zagadnieniem szczególnie badanym przez geriatrów – szacuje się, że w populacji polskiej dotyka on około 7% seniorów, wśród których ponad 50% to osoby po 80. roku życia.
- Co to jest zespół słabości?
- Objawy zespołu słabości
- Główne przyczyny zespołu słabości
- Diagnoza zespołu słabości
- Leczenie zespołu słabości
Co to jest zespół słabości?
Zespół słabości (z ang. frailty syndrome) to szerokie pojęcie, którego definicja zmienia się co jakiś czas. Jest to związane z tym, że zespół ten składa się z szeregu cech klinicznych, a nie tylko z konkretnego obrazu klinicznego jak w przypadku klasycznych narządowo swoistych modelach chorób. Obecnie przyjmuje się, że zespół słabości (nazywany także zespołem kruchości, wątłości czy zespołem wyczerpania rezerw) jest stanem zmniejszenia rezerw czynnościowych i obniżenia odporności na czynniki stresogenne, które są wynikiem pogorszenia jakości pracy poszczególnych układów narządowych organizmu.
Uważa się, że głównym powodem występowania tego zjawiska u osób w podeszłym wieku jest rozwój stanu zapalnego w organizmie, który negatywnie wpływa na układ hormonalny, immunologiczny, krwiotwórczy, sercowo-naczyniowy oraz mięśniowo-szkieletowy, przez co doprowadza do ogólnego spadku aktywności, zmniejszenia masy mięśniowej i kostnej, rozwinięcia się chorób przewlekłych czy zaburzeń odżywiania.
Czy zespół słabości to to samo, co starzenie się?
Choć na pozór obydwa zjawiska mogą się wydawać podobne, to w rzeczywistości jest pewna różnica między zespołem kruchości a starzeniem się. Należy zaznaczyć, że proces starzenia jest procesem nieuniknionym oraz dotyczy wszystkich ludzi, natomiast frailty to zjawisko potencjalnie odwracalne i przy odpowiednich okolicznościach nie u wszystkich seniorów dojdzie do rozwinięcia się tego zespołu. Ponadto frailty jest podtypem starzenia, stanowi jego niepomyślny wykładnik w przeciwieństwie do pomyślnego, który oznacza starzenie o minimalnych deficytach oraz wolne od patologii.
Objawy zespołu słabości
Na obraz kliniczny zespołu słabości składa się wiele nieprawidłowości, które na pierwszy rzut oka mogą się kojarzyć z typowym starzeniem się. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku zespołu kruchości występuje duże nasilenie poniższych objawów, które znacząco wpływają na komfort życia seniora. U pacjentów obserwuje się:
- sarkopenię (utratę masy mięśniowej),
- niezamierzoną utratę masy ciała,
- obniżenie odporności,
- niedożywienie,
- zmniejszenie siły i tolerancji wysiłku, wyczerpanie,
- spowolnienie chodu,
- pogorszenie funkcji poznawczych (np. pamięci, koncentracji, komunikacji z innymi),
- zmiany nastroju, poczucie osamotnienia, występowanie lęku.
Sarkopenia a zespół słabości – różnice
Obydwa powyższe terminy są ze sobą połączone, ponieważ stanowią predyktory występowania problemów związanych z podeszłym wiekiem. Dodatkowo sarkopenia stanowi kluczowy element do rozpoznania zespołu słabości. Główną różnicą jest jednak to, że zespół słabości zawsze występuje u seniorów, natomiast sarkopenia może być spowodowana innymi sytuacjami klinicznymi takimi jak długotrwałe unieruchomienie czy ostra lub przewlekła ciężka choroba somatyczna u osób w innych grupach wiekowych.
Główne przyczyny zespołu słabości
W geriatrii nadal trwają badania w celu określenia dokładnych przyczyn występowania zespołu słabości. Jedną z wątpliwości jest to, dlaczego zespół ten rozwija się u części seniorów, a u pozostałych nie. Możliwe czynniki predysponujące do zespołu kruchości to:
- wzrost parametrów zapalnych (podwyższony poziom monocytów, neutrofili, fibrynogenu, czynnika martwicy nowotworów),
- wielochorobowość (choroby współistniejące dodatkowo osłabiają zdolności regeneracyjne i obronne organizmu),
- niepełnosprawność,
- wahania poziomu hormonów (spadek poziomu testosteronu, estrogenu, czynnika wzrostu).
Diagnoza zespołu słabości
Obecnie nadal nie istnieją oficjalne kryteria rozpoznawania zespołu kruchości, co stanowi dużą trudność w codziennej praktyce lekarzy. Najczęściej geriatrzy sięgają po kryteria zaproponowane przez Frieda w 2001 roku, które uwzględniają:
- niezamierzone zmniejszenie masy ciała (>5 kg w ciągu 12 miesięcy),
- ogólne osłabienie mięśni,
- wyczerpanie,
- spowolnienie chodu,
- obniżoną aktywność fizyczną.
Aby ostatecznie rozpoznać zespół frailty pacjent musi spełnić minimum 3 powyższe kryteria. W sytuacji gdy pacjent spełnia 1 lub 2 kryteria, kwalifikowany jest do grupy podwyższonego ryzyka rozwinięcia zespołu kruchości w przyszłości.
Leczenie zespołu słabości
Leczenie i zarządzanie konsekwencjami zespołu kruchości jest przewlekłe, wielopłaszczyznowe i wymaga zaangażowania ze strony pacjenta i lekarza. W wielu przypadkach skuteczne jest przepisywanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aby poprawić komfort i sprawność seniorów. Co więcej, w celu zwiększenia wydolności organizmu czy wzmocnienia mięśni pacjenci powinni być zachęcani do podejmowania aktywności fizycznej (np. nordic walking, stacjonarne rowery) oraz kierowani na zabiegi rehabilitacyjne.
Ważnym aspektem w terapii zespołu frailty jest stosowanie odpowiedniej diety uzupełniającej makro- i mikroelementy, na których niedobór narażona jest populacja osób starszych, czyli białko, wapń, żelazo, witamina D, A, E i C. Dodatkowo duży wpływ na powodzenie leczenia ma stan psychiczny seniora. Z tego względu dużą rolę odgrywa wsparcie psychologiczne w postaci terapii indywidualnych bądź grupowych, które pomagają w radzeniu sobie z chorobą, stresem czy depresją starczą.
