Kołatanie serca – przyczyny, diagnostyka, leczenie palpitacji serca

Kołatanie w klatce piersiowej opisywane jest przez pacjentów jako mocne lub niemiarowe bicie serca, znacząco różniące się od wcześniejszej pracy tego mięśnia. Palpitacja wywołuje niepokój i skłania do konsultacji lekarskiej. Co tak na prawdę kryje się pod pojęciem kołatania serca?

Co to jest kołatanie serca?

Towarzystwo naukowe definiuje kołatanie serca jako subiektywne, nieprzyjemne uczucie bicia serca, będące wynikiem zmian w częstotliwości, rytmie lub sile jego skurczu. U osób zdrowych sporadyczne występowanie epizodu niemiarowego bycia serca po wysiłku, chwilowym niedotlenieniu, może być fizjologiczne. Jak postępować, jeśli zdarza się to coraz częściej i zaburza rytm dnia codziennego?

Kołatanie serca – diagnostyka 

Opisywane subiektywne uczucie kołatania serca lekarz weryfikuje, wykonując liczne badania. Najprostszym sposobem oceny rytmu serca jest osłuchiwanie przy pomocy stetoskopu, w odniesieniu do badania rytmu serca na tętnicy obwodowej przedramienia. Jednak sama auskulacja nie wyczerpuje panelu badań dostępnych w diagnostyce palpitacji. Kolejnym podstawowym badaniem jest EKG (elektrokardiografia), które pozwala na zobrazowanie elektrycznej pracy serca i umożliwia wykrycie m.in. zaburzeń rytmu serca. W oparciu o te badania zlecone może zostać badanie USG serca (echo serca, echokardiografia, UKG) w celu poszerzenia diagnostyki.  

Gdy zaburzenie występuje długofalowo lub przewlekle, zaobserwowanie nieprawidłowości w badaniach nie stanowi problemu. Niestety w przypadku izolowanego typu kołatania, może zdarzyć się, iż podczas badania nie zobrazujemy przyczyny. Rozwiązaniem z wyboru okazuje się rejestracja w trybie 24-godzinnej pracy mięśnia sercowego (łac. myocardium) przy pomocy tzw. Holtera. Gdy powyższe metody są nieskuteczne, lekarz wystawi skierowanie do szpitala. Zalecana jest kilkudniowa hospitalizacja na oddziale i postawienie ostatecznego rozpoznania.      

Istotnym badaniem w diagnostyce kołatania serca jest powszechnie wykonywanie badanie krwi. Ocena biochemii, morfologii, elektrolitów oraz podstawowych parametrów umożliwia stwierdzenie np. niedokrwistości lub zaburzeń ilościowych potasu, które mogą manifestować się palpitacjami serca.

Jakie mogą być przyczyny kołatania serca?

Naturalnym wydaje się poszukiwanie w pierwszej kolejności przyczyny kołatanie serca w tym narządzie.

Pod pojęciem kołatania serca kryje się również arytmia, czyli tzw. „nierówna praca serca” – nieregularne skurcze zawartości worka osierdziowego lub zaburzenia przewodzenia impulsu. Odmienny rytm serca rzadko jest izolowanym objawem, najczęściej towarzyszy innym dolegliwościom. Stany, których objawem jest kołatanie serca, wymagające natychmiastowego działania – wezwania pogotowia ratunkowego – to m.in. migotanie i trzepotanie przedsionków lub komór czy tamponada serca. Do czynników zaburzających naturalny rytm pracy pompy krwi należą anomalie budowy anatomicznej, przejściowy stan infekcji pod postacią zapalenia osierdzia, przewlekła choroba niedokrwienna lub niewydolność serca. 

Kołatanie serca a zaburzenia psychiczne 

Drugim powodem kołatań serca są schorzenia o podłożu psychiatrycznym, np. napady paniki, nerwica czy zaburzenia hipochondryczne. Przejściowe niedotlenienie spowodowane innym rytmem i torem oddechowym w trakcie ataku kompensowane jest przez szybsze bicie serca i jest to normalne. Jednak przedłużający się stres i nerwobóle, wymagają wizyty u lekarza.

Kołatanie serca a zaburzenia hormonalne

Chcąc opisać przyczyny kołatania serca, nie sposób nie wspomnieć o zaburzeniach hormonalnych. Często zdarza się, iż u pacjenta w trakcie poszukiwania nieprawidłowości kardiologicznych, diagnozuje się niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Jaki związek ma tarczyca z sercem? Wachlarz hormonów wpływających na prawidłowe funkcjonowanie organizmu jest produkowany przez narządy odległe od serca. W przypadku schorzeń tarczycy, stan eutyreozy (tj. nieprawidłowego wydzielania TSH, FT4, FT3) reguluje metabolizm całego organizmu.

Kołatanie serca a leki i używki

Należy także wspomnieć, iż kofeina w dużych ilościach wpływa nie tylko na ciśnienie, może również powodować drżenie serca. Podobnie substancje psychoaktywne, takie jak: amfetamina, kokaina, alkohol – zarówno nadużycie, jak i zespół odstawienny.

Na uczucie kołatania serca mogą uskarżać się osoby w trakcie infekcji, z gorączką, hipoglikemią, w ciąży lub przyjmujące leki (beta-mimetyki, przeciwcholinergiczne, beta-blokery, glikozydy naparstnicy, teofilina, azotany, adrenalina).

Kołatanie serca – inne przyczyny

Do innych przyczyn przejściowego kołatania serca należą wysiłek fizyczny oraz odwodnienie. Zabiegane społeczeństwo XXI wieku zapomina o prawidłowym nawodnieniu, tymczasem długotrwałe niewypełnienie łożyska naczyniowego może wywołać zawroty głowy i uczucie kołatania serca w klatce piersiowej po przebudzeniu. W nocy zaś fizjologicznie rytm serca zwalnia poniżej 60 uderzeń na minutę. Gdy epizod kołatania pojawi się w nocy – wymaga to pilnej konsultacji ze specjalistą w celu poszerzenia diagnostyki. 

Objawy towarzyszące i leczenie kołatania serca

Symptomy, które mogą towarzyszyć palpitacjom serca to przede wszystkim:

• zmęczenie,
• zawroty głowy,
• dyskomfort/ból w klatce piersiowej,
• duszność,
• wielomocz,
• zasłabnięcie/omdlenie.

Zaburzenia wydolności krążeniowej mogą poprzedzać utratę przytomności i zatrzymanie rytmu serca. Chcąc uratować komuś życie, niezbędna jest wówczas szybka reakcja, i jeśli to możliwe zastosowanie AED (ang. Automated External Defibrylator). Na szczęście centra handlowe, stacje metra, lotniska oraz inne miejsca gromadzące określoną w ustawie ilość osób, zobowiązane są do posiadania oraz wyraźnego oznaczenia miejsca, w którym znajduje się AED.