Astma – przyczyny, objawy, leczenie astmy oskrzelowej

Astma oskrzelowa to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która prowadzi do niekontrolowanego skurczu oskrzeli. Objawy astmy to m.in. świszczący oddech, duszność, uporczywy, męczący kaszel. Objawy te mają zmienną częstość i nasilenie, mogą być powodowane przez różne czynniki. Jakie przyczyny rozwoju choroby? Co robić w przypadku nagłego ataku astmy?

Astma – charakterystyka schorzenia. Rodzaje astmy

Astma (dychawica oskrzelowa) jest wieloczynnikową, heterogenną chorobą charakteryzującą się przewlekłym zapaleniem w obrębie oskrzeli oraz zmiennym nasileniem objawów. Pod wpływem bodźca (np. alergen, wirus, bakteria) komórki układu immunologicznego (makrofagi, mastocyty) pobudzane są do uwalniania różnych czynników zapalnych, tj. histaminy, prostaglandyny, leukotrieny, interleukiny. Substancje te powodują skurcz oskrzeli, pogrubienie ich błony śluzowej i nadmierne wydzielanie śluzu przez nią, zwiększoną przepuszczalność nabłonka naczyń krwionośnych, a także pobudzenie innych komórek układu odpornościowego.

Przy przedłużającym się stanie zapalnym dochodzi do trwałej przebudowy dróg oddechowych (włóknienie, przerost mięśni gładkich, fibroblastów, komórek błony śluzowej). Proces ten zwany jest remodelingiem i prowadzi do utrwalenia obturacji oskrzeli.

Astma to jedna z najczęstszych chorób przewlekłych układu oddechowego i szacuje się, że choruje na nią 340 mln ludzi na świecie. U dzieci do okresu dojrzewania częściej dotyczy chłopców, u dorosłych występuje z większą częstością u płci żeńskiej. Astmę ze względu na etiologię można podzielić na:

alergiczną (atopową) – najczęściej u dzieci i młodych dorosłych (80%); czynnikiem wyzwalającym jest alergen (najczęściej alergeny wziewne); może jej towarzyszyć inna choroba o tle atopowym (AZS, alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek),
niealergiczną (nieatopową) – częściej u dorosłych; najprawdopodobniej w przebiegu nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na zapalenia wirusowe lub bakteryjne.

Astma oskrzelowa – czynniki ryzyka zachorowania i przyczyny zaostrzeń

Wystąpienie choroby może być uwarunkowane osobniczo (określona predyspozycja genetyczna – wywiad rodzinny dodatni w kierunku alergii, nadreaktywności oskrzeli, płeć żeńska, rasa czarna, otyłość) lub środowiskowo (zanieczyszczenia środowiska – w tym dym tytoniowy, zwiększona ekspozycja na alergeny – także substancje chemiczne w miejscu pracy, dieta, przebyte infekcje wirusowe w dzieciństwie).

Zaostrzenia mogą występować nagle i gwałtownie lub rozwijać się stopniowo. Najczęstszą przyczyną napadów astmy są infekcje dróg oddechowych i duże narażenie na alergeny (sezon grzewczy w przypadku roztoczy kurzu domowego, sezonowość pyleń roślin, duża wilgoć w przypadku zarodników pleśni, ekspozycja w pracy).

Mogą być wyzwalane także przez wysiłek fizyczny, silne emocje, zmianę temperatury otoczenia, zanieczyszczenia powietrza (smog, dym tytoniowy), leki (B-blokery, kwas acetylosalicylowy, NLPZ), alergeny pokarmowe (sztuczne barwniki, konserwanty). Na przebieg choroby źle wpływa także nieodpowiednie leczenie i brak pełnej kontroli objawów astmy, niski status ekonomiczny chorego, choroby współtowarzyszące (otyłość, przewlekły nieżyt nosa i zatok, inne choroby dróg oddechowych).

Astma – objawy

Obturacja oskrzeli objawia się głównie dusznością – w przypadku astmatyków ma ona zmienne nasilenie, jest napadowa, głównie wydechowa, często występuje w nocy i nad ranem. Jest subiektywnym odczuciem braku powietrza, niektóre osoby mogą określać ją jako ucisk w klatce, zwiększoną męczliwość i osłabienie. Może jej towarzyszyć świszczący oddech, a w badaniu fizykalnym osłuchowo nad płucami są słyszalne świsty. O jej nasileniu pośrednio mówi poziom utlenowania hemoglobiny/saturacji krwi (mierzony pulsoksymetrem). W przebiegu astmy można też zaobserwować suchy kaszel, głównie w nocy i nad ranem, także po wysiłku – u dorosłych rzadko jako izolowany objaw.

Astma – rozpoznanie

W rozpoznaniu astmy ważne jest występowanie charakterystycznych objawów choroby oraz potwierdzenie zmiennej obturacji oskrzeli w badaniach czynnościowych układu oddechowego (spirometria i próba rozkurczowa). U pacjentów pediatrycznych sytuacja się komplikuje – małe dzieci nie są zdolne do wykonania takich badań ze względu na brak współpracy, zazwyczaj można je przeprowadzić u dzieci powyżej 5.-6. roku życia. Z tego względu u dzieci <5 r.ż. rozpoznanie stawiane jest na podstawie wywiadu (min. 3-4 epizody obturacji oskrzeli), wykluczenia innych przyczyn oraz dobrej odpowiedzi na leczenie przeciwastmatyczne.

U dorosłych i starszych dzieci wykonuje się badanie spirometryczne – jest ono nieinwazyjne i polega na wykonywaniu spokojnych lub natężonych oddechów, dzięki czemu możliwa jest ocena objętości i pojemności płuc oraz przepływu powietrza przez oskrzela.

Do określenia, czy obturacja (czyli ograniczenie przepływu powietrza w drogach oddechowych) jest odwracalna, służy tzw. próba rozkurczowa. Polega na porównaniu wskaźników spirometrycznych przed i po podaniu leku rozszerzającego oskrzela (salbutamolu).

Astma oskrzelowa – leczenie

Intensyfikacja i dobór leczenia są uzależnione od stopnia nasilenia choroby, a także, w przypadku dzieci, od wieku.

Podstawą leczenia astmy są leki wziewne. Pacjent zażywa je przy pomocy inhalatorów – MDI (inhalator ciśnieniowy) lub DPI (inhalator suchego proszku), u młodszych dzieci pomocne są także komory inhalacyjne.

U najmłodszych lub osób bez kontaktu, niewspółpracujących, możliwe jest podanie leków w nebulizacji. Po każdej inhalacji sterydów wziewnych należy pamiętać o wypłukaniu jamy ustnej (profilaktyka grzybicy).

W terapii astmy wykorzystuje się leki:

podtrzymujące, kontrolujące przebieg choroby – należą do nich sterydy wziewne (GKS), długodziałające β2-mimetyki (LABA > 4. roku życia – formoterol, salmeterol), tiotropium (> 6. roku życia), leki przeciwleukotrienowe (LTRA > 6. miesiąca życia – montelukast).
doraźne (tzw. objawowe) – stosowane krótkotrwale, w przypadku nagłego skurczu oskrzeli i napadu duszności: krótkodziałające β-mimetyki (SABA-salbutamol, fenoterol), krótkodziałające antycholinergiki (> 6. roku życia – bromek ipratropium).

Według najnowszych wytycznych GINA 2020 zawsze w przypadku konieczności zażycia SABA, leki te muszą być podane razem z wziewnymi sterydami, nie można stosować ich jako jedynej terapii. W przypadku zaostrzeń czasami istnieje konieczność włączenia doustnych GKS.

W przypadku ciężkiej, słabo kontrolowanej astmy istnieje możliwość zastosowania leków biologicznych. Są to takie substancje, jak: omalizumab, mepolizumab, benralizumab, dupilumab,. Są to przeciwciała monoklonalne wiążące odpowiednio: przeciwciała IgE, interleukiny IL-5, IL-4. Jeśli razem z astmą współistnieje alergia, to korzystne może być także leczenie przeciwalergiczne, w tym swoista immunoterapia alergenowa (czyli tzw. odczulanie). Ważne jest także unikanie ekspozycji na alergeny.

Atak astmy – postępowanie

W przypadku napadu astmy konieczne jest przede wszystkim zażycie leku rozszerzającego oskrzela (formoterol, salbutamol, fenoterol, bromek ipratropium) w dawce ustalonej wcześniej z lekarzem prowadzącym. W przypadku ciężkiego przebiegu lub braku poprawy po zastosowanym leczeniu, konieczna jest jak najszybsza konsultacja z lekarzem.

Jeśli doszło do obniżenia saturacji krwi (SpO2 <92%) i rozwijającego się niedotlenienia organizmu konieczne będzie podanie tlenu. Chory jest wtedy senny, splątany, ma przyspieszony oddech oraz zwiększone tętno, rozwija się sinica ośrodkowa (zasinienie wokół ust).

Data publikacji: 31.03.2021

Data aktualizacji: 13.01.2022

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi

Polecane artykuły

Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie kokluszu

Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych wywołaną przez pałeczki krztuśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Na ciężki przebieg krztuśca narażone są zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia. Jak przebiega krztusiec i jak go rozpoznać? Jak wygląda leczenie kokluszu? W jaki sposób można się przed nim uchronić?

Czytaj dalej
Zespół Retta – objawy, dziedziczenie i leczenie

Zespół Retta to rzadkie zaburzenie neurorozwojowe. Dotyczy mutacji na chromosomie X, więc występuje głównie u dziewczynek. Szacuje się, że zespół Retta dotyka 1 na 10–15 tys. urodzonych dzieci płci żeńskiej. Może być jednak częstszy, gdyż bywa niezdiagnozowany. Zwykle nie ujawnia się od razu po urodzeniu. Dziecko z zespołem Retta przez wiele miesięcy może rozwijać się prawidłowo i dopiero z czasem zaczną się u niego pojawiać niepokojące objawy.

Czytaj dalej
Przeziębienie, grypa, alergia czy COVID-19? Jak je od siebie odróżnić?

Masz katar, kaszel i gorączkę? Czy to zwykłe przeziębienie, grypa czy może COVID-19? Objawy tych chorób mogą być bardzo podobne, co utrudnia samodzielne postawienie diagnozy. Dowiedz się, jakie są kluczowe różnice między tymi schorzeniami i kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

Czytaj dalej
Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów (inaczej RZS lub gościec stawowy) to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. Powszechnie określa się ją także jako reumatyzm. Początkowo atakuje najczęściej symetrycznie małe i średnie stawy rąk i nóg, ale w konsekwencji prowadzi do wielu zmian ogólnoustrojowych – jej najbardziej charakterystycznym objawem jest ból stawów, ich zaczerwienienie i obrzęk. Jak leczy się reumatoidalne zapalenie stawów? Czy istnieją domowe sposoby na RZS?

Czytaj dalej
Pieczenie, upławy i swędzenie kobiecych okolic intymnych? To może być infekcja pochwy. Jak zapobiegać i leczyć stany zapalne?

Upławy, pieczenie i swędzenie okolic intymnych to nie tylko uporczywe i często nawracające przypadłości, ale także objawy infekcji, która może doprowadzić do niepłodności, jeśli zostanie zaniedbana. Infekcje okolic intymnych mogą przydarzyć się kobiecie w każdym wieku, przed porodem, w trakcie ciąży i w połogu. Czy istnieje jedna uniwersalna odpowiedź na pytanie – jak skutecznie wyleczyć i zapobiegać zakażeniom pochwy? Otóż nie, nie istnieje. Można jednak postępować zgodnie z pewnymi wskazówkami, dzięki którym nawet przy pomocy domowych sposobów na infekcje intymne możliwe jest złagodzenie tych najbardziej dokuczliwych objawów. Więcej informacji na ten temat znajduje się w niniejszym artykule.

Czytaj dalej
Uczulenie na słońce – przyczyny. Jak złagodzić objawy wysypki od słońca?

Promienie słoneczne wykorzystywane są do produkowania witaminy D, która jest niezbędna do prawidłowego rozwoju kości oraz wzmacniania układu odpornościowego. Niestety zbyt długa bądź zbyt intensywna ekspozycja na słońce może powodować występowanie alergii. Uczulenie na słońce może dotknąć każdego z nas, dlatego też warto wiedzieć, jak postępować, gdy na ciele pojawi się wysypka od słońca.

Czytaj dalej
Zespół słabości (kruchości) to nie zwykłe starzenie. Objawy, diagnoza, leczenie

Proces starzenia jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka i ma znaczący wpływ zarówno na fizyczne, jak i psychiczne funkcjonowanie seniorów. Wśród zachodzących zmian wymienić można między innymi pogorszenie pracy poszczególnych narządów, podatność na choroby, zaburzenia poznawcze czy zespół kruchości. Ten ostatni jest zagadnieniem szczególnie badanym przez geriatrów – szacuje się, że w populacji polskiej dotyka on około 7% seniorów, wśród których ponad 50% to osoby po 80. roku życia.

Czytaj dalej
Dieta w zaburzeniach lękowych. Co jeść, a czego unikać przy stanach lękowych?

Zaburzenia lękowe dotykają znaczny odsetek dorosłych i dzieci. Osoby z zaburzeniami zmagają się z przewlekłym lękiem i stresem, który często powoduje cierpienie psychiczne i znaczne upośledzenie funkcjonowania pacjentów w wielu sferach ich życia. Tymczasem odpowiednia dieta w zaburzeniach lękowych może korzystnie wpływać na zdrowie układu nerwowego i pomagać w łagodzeniu objawów zaburzeń lękowych.

Czytaj dalej