Nadwrażliwość zębów – które domowe sposoby pomagają?

Nadwrażliwość najczęściej odczuwana jest w okolicy przyszyjkowej zębów, czyli graniczącej z dziąsłem. Na przykre dolegliwości cierpią częściej pacjenci zgłaszający problem obniżania dziąseł, u których dodatkowo dochodzi do utraty twardych tkanek zęba. Zwykle stosuje się metody profesjonalnego leczenia wraz z środkami, których pacjent używa samodzielnie w domu. Przy pojawieniu się pierwszych dolegliwości pacjenci sięgają po pasty na nadwrażliwość. W gabinetach lekarskich stosuje się także lakiery fluorkowe i laseroterapię.

1. Nadwrażliwość zębów – przyczyny, co ją powoduje?
2. Jakie daje objawy nadwrażliwość zębów?
3. Nadwrażliwość zębów po leczeniu i po wybielaniu
4. Co pomaga na nadwrażliwe zęby – jakie domowe sposoby?
5. Pasta na nadwrażliwość – którą wybrać?
6. Nadwrażliwe zęby – jak leczyć u dentysty?

Nadwrażliwość zębów – przyczyny, co ją powoduje?

Nadwrażliwość to krótki, ostry ból zęba występujący na skutek zadziałania bodźców termicznych (ciepło, zimno), mechanicznych (dotyk, szczotkowanie), chemicznych (kwaśne) i osmotycznych (wybielanie). Jest powszechnym problemem. Według badań cierpi na nią nawet 60 proc. osób, w tym większość pacjentów periodontologicznych. Najczęściej pojawia się w 3–4 dekadzie życia, rzadziej w młodym wieku, a maleje u starszych osób. W 90 proc. dotyczy okolicy przyszyjkowej zębów, czyli graniczącej z dziąsłem. Przyczyną nadwrażliwości jest utrata twardych tkanek zęba z odsłonięciem zębiny, która w normalnych warunkach przykryta jest warstwą szkliwa (na koronie zęba) lub cementu (na korzeniu). Może do niej dochodzić na skutek m.in.:

• działania kwasów egzo- (pokarmy, napoje) i endogennych (refluks żołądkowo-przełykowy, wymioty przy zaburzeniach odżywiania oraz w ciąży) – erozja,
• ścierania tkanek zęba podczas szczotkowania czy na skutek działania elementów uzupełnień protetycznych, np. klamer – abrazja,
• niewłaściwego rozkładu sił żucia, np. przy wadach zgryzu czy uprawianiu parafunkcji (zgrzytanie zębami, nagryzanie przedmiotów) – abfrakcja.

Problem najczęściej towarzyszy recesjom, ale samo obniżenie dziąsła nie jest równoznaczne z wystąpieniem nadwrażliwości zęba. Potrzebna jest dodatkowo utrata tkanek twardych zęba, zabezpieczających zębinę. Gdy do niej dojdzie, otwarte kanaliki zębinowe są narażone na bezpośrednie działanie bodźców zewnętrznych, które powodują podrażnienie biegnących w nich zakończeń nerwowych miazgi. Z taką sytuacją możemy mieć również do czynienia u pacjentów ze złą higieną jamy ustnej.

Zalegająca na powierzchni zębów płytka bakteryjna prowadzi do odwapnienia tkanek twardych i otwarcia kanalików zębinowych. Nadwrażliwość jest więc objawem innego problemu dotykającego zębów i to on właśnie powinien być w pierwszej kolejności zdiagnozowany. Należy podkreślić, że obnażenie zębiny, dzięki naturalnym mechanizmom obronnym, nie jest równoznaczne z występowaniem nadwrażliwości zęba. Możliwe jest zatem nieodczuwanie bólu pomimo utraty warstwy szkliwa czy cementu.

Jakie daje objawy nadwrażliwość zębów?

Nadwrażliwość to nagły, ostry, zlokalizowany ból, występujący bezpośrednio w momencie zadziałania bodźca. Jedna trzecia doświadczających go pacjentów podaje, że jest silny lub bardzo silny. Ból dolnych lub górnych zębów nigdy nie pojawia się samoistnie i znika wraz z zaprzestaniem działania bodźca. Możliwe jest również przedłużone odczuwanie bólu, do kilku minut, ale zawsze wymaga ono diagnostyki różnicowej i wyeliminowania innych możliwych przyczyn, np. zapalenia miazgi.

Według badań przeprowadzonych wśród mieszkańców Wielkiej Brytanii ból najczęściej pojawia się:

• podczas jedzenia, picia czegoś zimnego (80 proc.),
• pod wpływem zimnego powietrza (23 proc.),
• podczas mycia zębów (21 proc.),
• podczas jedzenia, picia czegoś gorącego (13 proc.),
• pod wpływem kwaśnych pokarmów i napojów (7 proc.).

Nadwrażliwość najczęściej dotyczy powierzchni policzkowych kłów i zębów przedtrzonowych, rzadziej zębów przednich i trzonowców. Może ograniczać się do jednego zęba lub być szerszym problemem. Występuje po jednej lub obu stronach. Przeważającą grupę pacjentów stanowią kobiety w trzeciej i czwartej dekadzie życia. Z wiekiem wrażliwość zębiny maleje dzięki działającym mechanizmom obronnym.

Nadwrażliwość zębów po leczeniu i po wybielaniu

Nagła nadwrażliwość zęba czy zębów może pojawić się lub nasilić po niektórych zabiegach stomatologicznych, np. leczeniu próchnicy z założeniem wypełnienia (plomby) czy szlifowaniu zębów pod korony protetyczne. Według badań doświadcza jej 50 proc. pacjentów po wykonaniu skalingu (przez pacjenta określanego jako zdjęcie kamienia) z wygładzeniem powierzchni korzeni i ok. 55 proc. pacjentów po chirurgicznych zabiegach periodontologicznych. Z kolei wybielanie może spowodować nadwrażliwość u nawet 75 proc. pacjentów.

Na szczęście jest ona przemijająca i ustępuje w przeciągu 2 tygodni. Spowodowana jest przenikaniem użytej substancji utleniającej przez szkliwo i zębinę, a w konsekwencji podrażnienia miazgi. Jej szkodliwe działanie zależy m.in. od stężenia wybielacza, dlatego korzystniejsze jest wybielanie nocne, przy użyciu nakładek, w stosunku do gabinetowego. W przypadku tego drugiego ból może pojawić się w trakcie zabiegu (substancja wybielająca w 5–15 min. dociera do miazgi) i czasami uniemożliwia zakończenie go z sukcesem, czyli uzyskanie zadowalającego stopnia rozjaśnienia.

Co pomaga na nadwrażliwe zęby – jakie domowe sposoby?

Przede wszystkim należy wyeliminować czynniki ryzyka utraty twardych tkanek zęba. Na przestrzeni lat zmieniła się dieta i obecnie ma bardziej erozyjny charakter. Duża ilość owoców i soków w diecie oraz energetyki i napoje izotoniczne o niskim pH stwarzają zagrożenie dla szkliwa, gdyż sprzyjają jego rozpuszczaniu. Ma to miejsce szczególnie w okolicy szyjki zęba, bo tam jest go najmniej. W konsekwencji dochodzi do obnażenia zębiny, co może skutkować pojawieniem się nadwrażliwości. Zaleca się więc ograniczenie kwaśnych produktów w diecie, a po ich spożyciu odczekanie pół godziny przed umyciem zębów.

Drugą kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest właściwa higiena jamy ustnej. Zalegająca płytka nazębna jest przyczyną zapalenia dziąseł i przyzębia, które prowadzą do nadwrażliwości. Z drugiej strony mogą ją też powodować niepoprawnie wykonywane zabiegi higieniczne. Ubytek tkanek twardych może powodować zbyt twarda szczoteczka do zębów i zbyt duża siła, szczególnie w połączeniu z niezalecaną techniką szorowania (ruchy poziome). Należy zatem używać miękkiego włosia i techniki wymiatającej (roll), która polega na ustawieniu szczotki pod kątem 45 stopni i wykonywaniu ruchów obrotowo-wymiatających. Należy również zwrócić uwagę na wskaźnik abrazyjności, czyli ścieralności pasty (oznaczony bywa na opakowaniach jako RDA). Standardowo wynosi on 30–70, ale w przypadku niektórych past, np. wybielających, może być znacznie wyższy, co zwiększa ryzyko uszkodzenia twardych tkanek zęba i powstawania nadwrażliwości.

Pasta na nadwrażliwość – którą wybrać?

Warto wiedzieć, że sam organizm ma swoje własne mechanizmy obronne, które są uruchamiane na skutek otwarcia kanalików zębinowych. Pierwszy z nich to próba zamknięcia ich od strony zewnętrznej, za pomocą składników zawartych w ślinie, drugi zaś to odkładanie warstwy zębiny od strony miazgi. Proces ten wymaga czasu, zatem należy skorzystać z past do zębów wrażliwych.

W leczeniu wykorzystuje się dwa mechanizmy:

• blokowanie ujść kanalików zębinowych za pomocą nierozpuszczalnych precypitatów,
• zmniejszanie przewodnictwa nerwowego włókien nerwowych biegnących w kanalikach zębinowych, a tym samym odpowiedzi na bodźce drażniące.

Substancje zawarte w pastach rekomendowanych przy nadwrażliwości działają w jednym z powyższych mechanizmów. Do grupy pierwszej należą m.in: sole strontu i potasu, aminofluorki, fluorki cyny, HEMA, fosfokrzemiany wapniowo-sodowe (technologia Novamin), arginina z węglanem wapnia (technologia Pro-Argin). Przewodnictwo nerwowe nadwrażliwych zębów można zmniejszyć za pomocą związków potasu: azotanu, chlorku i cytrynianu. Jony potasu depolaryzują włókna nerwowe i nie pozwalają na ich ponowną polaryzację, dzięki czemu nie dochodzi do reakcji na bodźce drażniące. Większą skuteczność i dłuższe działanie w czasie wykazują środki zamykające kanaliki.

Działanie past można wzmocnić, stosując płukanki na nadwrażliwość. Stężenie substancji aktywnych jest w nich znacznie mniejsze, ale mogą docierać do miejsc trudno dostępnych dla szczotki i pasty, przynosząc dodatkową korzyść terapeutyczną.

Nadwrażliwe zęby – jak leczyć u dentysty?

Metody profesjonalnego leczenia nadwrażliwości zębiny zwykle stosuje się łącznie ze środkami używanymi przez pacjenta w domu (pasty, płukanki). Metody gabinetowe można podzielić na nieinwazyjne i inwazyjne. Do grupy pierwszej zalicza się zamykanie kanalików zębinowych i zmniejszanie przewodnictwa nerwowego, do drugiej m.in. pokrywanie recesji dziąsłowych, zakładanie wypełnień czy laseroterapia.

Wysoką skutecznością w blokowaniu kanalików odznaczają się lakiery fluorkowe. Dają one natychmiastową ulgę już po pierwszym zastosowaniu oraz niemal całkowite wyeliminowanie bólu po 2–3 aplikacjach, wykonywanych w kilkudniowych odstępach czasu. Można też stosować inne preparaty, np. promujące wytwarzanie naturalnego hydroksyapatytu, czyli związku będącego podstawową częścią mineralną szkliwa i zębiny. Preparat ten ma postać pasty, którą lekarz wciera we wrażliwe miejsca, blokując odbieranie bodźców w ok. 50 proc. już po pierwszym zabiegu.

W leczeniu nadwrażliwości znajdują również zastosowanie lasery, które mogą działać w dwóch mechanizmach. Lasery biostymulujace hamują przewodnictwo nerwowe, zaś te o średniej i dużej mocy zmniejszają przepuszczalność zębiny dzięki koagulacji białek.

Należy pamiętać, że do nadwrażliwości doprowadziły jakieś przyczyny, które powinny być zdiagnozowane i leczone. Sposób postępowania będzie uzależniony od tego, z jakim problemem mamy do czynienia: starciem zębów, ubytkami przyszyjkowymi niepróchnicowego pochodzenia, recesjami, zapaleniem dziąseł, paradontozą czy innymi.